تحلیلی بر ریخت شناسی لاپیه ها و عوامل موثر در ایجاد و توسعه آنها در ناهمواری های بیستون- کرمانشاه

از جمله اشکال کارست سطحی، شیارها و حفره هایی هستند که در اثر عمل انحلال در سنگ های آهکی بوجود می آیند و در اصطلاح لاپیه(کارن) نامیده می شوند،که در شکل و اندازه های مختلفی به وجود می آیند.کارن ها شکل های ویژه ی کارست هستند که بهترین نشانه ی فرآیند کارستی شدن را در عهد حاضر در سطح یک پهنه به نمایش می-گذارند(میلانویچ، 1981).کارن ها با ایجاد شیارها و حفره هایی در سطح سنگ ها مقاومت آنها را در برابر عوامل مورفوژنز کاهش می دهند و از این طریق زمینه را برای فرسایش و متلاشی شدن آنها فراهم می سازند و با ریخت شناسی خود جریان آب های سطحی را تحت تأثیر قرار داده و مسیر آنها را کنترل می کنند. بنابراین با تمرکز آب های سطحی زمینه را برای نفوذ آنها به زمین فراهم می کنند و در چرخه ی هیدرولوژی و تغذیه ی سفره های آب زیرزمینی تأثیر گذارند. در ایجاد و تحول کارن ها عوامل مختلفی مانند: بارش، دما، ارتفاع، ضخامت سنگ های آهکی، شیب و... موثر است که در پژوهش حاضر ابعاد (حداکثر طول، عرض و عمق) کارن ها نسبت به چهار فاکتور ارتفاع، جهت دامنه، شیب و جنس زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفته و مشخص گردید هر کدام از این فاکتورها چه تأثیری بر روی ابعاد کارن ها داشته است. در منطقه مورد مطالعه 15 ایستگاه تعیین و مجموعاً 411 کارن اندازه گیری و نسبت به 4 فاکتور ذکرشده در بالا دسته بندی وبا استفاده از نرم افزار spss 22 و به کمک آنالیز واریانس و با استفاده ازآزمون dunettt3 در سطح معناداری 05/0 تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج حاصل از مطالعات فوق نشان داد که ابعاد کارن ها اختلاف معناداری با جهت دامنه، شیب، ارتفاع و جنس زمین شناسی داشته است و کمترین مقدار این اختلاف با جنس زمین شناسی بدست آمد. در بررسی فاکتور جنس زمین شناسی در ابعاد کارن ها فقط از نظر حداکثر عرض اختلاف معنا داری مشاهده شد. نتایج آزمایش xrf نشان داد این اختلاف به دلیل کمتر بودن میزان اکسید کلسیم به مقدار 7 درصد در جنس زمین شناسی آهک بیستون نسبت به سایر جنس های زمین شناسی می-باشد. در بررسی فاکتورهای دیگر نیز مشخص گردید که در دامنه های رو به جنوب و در شیب طبقاتی 60-50 درصد کارن ها تحول یافته تر می باشند و با افزایش ارتفاع، تراکم کارن ها نیز افزایش می یابد. کلید واژه ها: لاپیه(کارن)، ریخت شناسی، بیستون، کرمانشاه