بررسی مخاطرات و راهکارهای پدافند غیرعامل در شبکه ها و جریانهای حمل و نقل (نمونه موردی : استان البرز)

برنامه ریزی در ابعاد جغرافیایی ، شامل برنامه ریزی شهری ، منطقه ای و یا ملی ، با هدف توسعه انجام می گیرد و مخاطرات ، اعم از طبیعی یا انسان ساخت ، موانعی در راه توسعه هستند. جنگ یکی از این مخاطرات است که همواره همراه بشر بوده است و در دهه های اخیر با ایجاد تعارض در منافع کشورها ابعاد گسترده تری یافته است. بنابراین پدافند غیرعامل به عنوان یک اقدام در مرحله پیش از بحران ، با هدف کاهش آسیب پذیری زیرساخت ها می بایست در برنامه ریزی ها مد نظر قرار گیرد. شبکه های حمل و نقل استان البرز با توجه به همجواری با تهران، مسیر ارتباطی بین پایتخت و استانهای شمالی و شمال غرب کشور و همچنین مسیر ترانزیت به کشورهای همسایه شمال غرب می باشند. علاوه برآن تمرکز بالای جمعیتی و صنعتی در بخش شرقی و میانی این استان حول شبکه های حمل و نقل استان ، از یک سو باعث اهمیت و از سوی دیگر باعث ایجاد تهدید و آسیب پذیری برای استان خواهد بود. لذا برنامه ریزی برای کاهش آسیب پذیری این زیرساخت مهم استان در مواقع بحران و حفظ کارایی آن دارای اهمیت بالایی می باشد. در پژوهش حاضر به منظور شناخت مناطق و معابر آسیب پذیر در برابر تهدیدات جنگی ابتدا معیارها و شاخص های موثر بر آسیب پذیری تعیین و با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی معکوس (ihwp) رتبه بندی شده و در محیط gis نقشه های آسیب پذیری در طبقات مختلف تهیه گردید. پس از آن با بکارگیری ابزار swot راهبردهایی در جهت کاهش آسیب پذیری معابر تعریف و توسط ماتریس کمی سازی برنامه ریزی راهبردی (qspm) اولویت بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد بخش شرقی و مرکزی محور اصلی شرقی- غربی شبکه حمل و نقل استان البرز آسیب پذیری بالایی در مقابل تهدیدات جنگی خواهد داشت. در عین حال مهمترین توانمندی و فرصت پیش روی شبکه ارتباطی استان نیز همان محور می باشد. لذا با تکمیل پروژه های در دست اجرای و برنامه ریزی شده جهت ایجاد محورهای موازی و همچنین مقاوم سازی پل ها و جابجایی برخی از کاربری ها ، می توان به کاهش آسیب پذیری شبکه های حمل و نقل استان البرز اقدام نمود.