بررسی انگیزه ها و مبانی بازخوانی پدیده وضع از سوی پژوهشگران معاصر (با تأکید بر آراء تجدید نظر طلبی)

چکیده حرکت دروغ پردازی در حدیث،از زمان رسول خدا(ص) به صورت کم رنگ آغاز شد و پس از حیات ایشان به ویژه در روزگار امویان با انگیزه های مختلف اعم از سیاسی،فرهنگی-دینی،مالی،تعصبات قومی و مصالح شخصی گسترش یافت.از دیرباز محققانی در مقام شناسایی احادیث موضوع برآمده و معیارهایی برای تشخیص آن ارائه کردند. در روزگار معاصر و با توجه به تحقیقات مستشرقان در حوزه حدیث،در بسیاری از موارد خواسته یا ناخواسته شبهاتی در زمینه قرآن و حدیث وارد شد و واکنشهایی را در میان عالمان مسلمان برانگیخت. نگارنده در مقام بررسی این شبهات و تحلیل واکنشهای پژوهشگران مسلمان برآمد که دستاوردهای این پژوهش در محورهای زیر دسته بندی می گردد. نخست این که گروهی از مسلمانان در دفاع از حدیث در پاسخ به شبهات خاورشناسان برآمدند. گروهی دیگر بر این باورند که عدالت صحابه و صحت روایات جوامع حدیثی ششگانه با مشکل جدی روبروست و نیازمند نقد و بررسی می باشد. گروه سوم که موسوم به قرآنیون هستند با توجه به مبانی خود،به نفی یکسره حدیث پرداختند. این نگرشهای جدید نسبت به حدیث،موجب پدید آمدن جریانها و آثاری شد که در مجموع می توان آنها را جریانها و آثار تجدیدنظرطلبانه نامید. در جامعه علمی و فرهنگی شیعه نیز نشانه هایی از تجدیدنظرطلبی بروز کرده و افرادی از اهل علم ،به نقد و تحلیل و پیرایش میراث حدیثی پرداخته و آثاری پدید آورده اند.دیدگاه ها و آرای اینان که برخی روشمند و برخی یکسونگرانه و دست کم نابهنجار در مبانی و روش است،در مراکز علمی و تحقیقی،با نقدها و اظهارنظرهای مختلف مواجه شده است. کلمات کلیدی:حدیث،وضع حدیث،خاورشناسان،تجدید نظر طلبان،قرآنیون