مقایسه تطبیقی تشکیلات اداری و حکومتی هخامنشیان و اشکانیان

پادشاهی هخامنشی برای نخستین باردر تاریخ، نمونه تشکیلات حکومتی و اداری وسیعی را که شاهنشاهی می نامند، به جهان عرضه داشت. این حکومت بر اساس نظام شاهنشاهی با محوریت شاه، در رأس همه امور کشور مبتنی بر پذیرش تفاوت های مذهبی و قومی ملل تابعه با تقسیمات کشوری به بیست ساتراپی و کنترل نامحدود ساتراپ ها توسط حکومت مرکزی شکل گرفته بود، درحالی که بنیان حکومت اشکانیان برپایه نظام کذگ خوذایان (ملوک الطوایفی) با اختیارت وسیع حاکمان محلی استوار و شامل یک حکومت مرکزی و مجموعه ای از ایالات نیمه مستقل بود؛ به این ترتیب که هر یک از این حکام، دارای تشکیلات اداری و نیروی نظامی مستقل بودند که این امر در نظام تشکیلاتی این حکومت، تضادی میان قدرت شاهنشاه با اشراف و بزرگان که در عین حال از عمال حکومت هم به شمار می آمدند، به وجود می آورد. لذا درباره نتایچ پژوهش، می توان به تفاوت نقش شاه و اشراف در تشکیلات ادرای و حکومتی این دو دوره وجایگاه خاص دین و اقتصاد در اداره ممالک تحت امر اشاره نمود. در این پژوهش نگارنده سعی کرده، ضمن بررسی تشکیلات حکومتی و نظام اداری دولت های هخامنشی و اشکانی، به یک مقایسه ارزشمند در این زمینه دست یابد.