طراحی سنجش و درمان ترکیبی خانواده - محور مبتنی بر مدل تحول یکپارچه ی انسان و اثربخشی آن بر نیمرخ عصب– روانشناختی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم

هدف پژوهش حاضر از یک سو طراحی درمان ترکیبی خانواده – محور مبتنی بر مدل تحول یکپارچه ی انسان و مقایسه ی اثربخشی آن با بازی درمانی فلورتایم در بهبود نیمرخ عصب – روانشناختی اختلال asd و از سوی دیگر ساخت و اعتباریابی ابزار سنجش کارکرد تحولی خانواده بود که در قالب دو مطالعه مورد بررسی قرارگرفت؛ در مطالعه ی اول براساس مبانی نظری مدل تحول یکپارچه ی انسان، پرسشنامه ای برای سنجش کارکرد تحولی خانواده تهیه و روایی آن با استفاده از روش های روایی محتوایی، ملاکی، روایی سازه (تحلیل عاملی) و پایایی آن با روش های آلفای کرونباخ و بازآزمایی سنجیده شد. نمونه ی مطالعه ی اول را 148 نفر از مادران کودکان 4 تا 6 سال مهدکودک های شهر مشهد در سال تحصیلی93-1392 تشکیل می دادند، که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از میان مناطق شهرداری مشهد انتخاب شدند. روایی ملاک این پرسشنامه با ابزار سنجش کارکرد خانواده ی مک مستر(fad) محاسبه و ضریب0/75- به دست آمد. تحلیل عاملی مؤلفه های اصلی با دوران واریماکس انجام شد که با در نظر گرفتن یک مدل 7 عاملی 67/25 درصد از کل واریانس تبیین شد. درخصوص پایایی نیز، ضریب بازآزمایی پرسشنامه ی کارکرد تحولی خانواده0/93 و آلفای کرونباخ کلی این پرسشنامه 0/92 است. همچنین آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس های این پرسشنامه از 0/53 تا0/72 به دست آمد که بیانگر پایایی مطلوب این مقیاس به طور کلی می باشد. بنابراین در مجموع می توان گفت؛ پرسشنامه ی محقق ساخته ی کارکرد تحولی خانواده از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار است و از آن می توان در حیطه های پژوهشی و درمانی در شناسایی قوت ها و ضعف های خانواده در دستیابی به توانمندی های تحولی استفاده کرد. در مطالعه ی دوم سعی شد تا براساس این مدل، درمان خانواده – محور طراحی و اثربخشی آن در ترکیب با بازی درمانی فلورتایم بر بهبود اختلال asd بررسی شود. مطالعه ی دوم در چهارچوب یک طرح تک آزمودنی در طول 6 ماه روی 12 کودک (3 گروه 4 نفره) 8-3 ساله ی مبتلا به اختلال asd و خانواده های آنها اجرا شد و اطلاعات در سه مرحله ی پیش آزمون، پس آزمون و سه ماه بعد، در پیگیری جمع آوری شد. برای بررسی اثربخشی درمان از پرسشنامه ی محقق ساخته ی کارکرد تحولی خانواده، پرسشنامه ی سنجش تعامل هیجانی– کارکردی، پرسشنامه ی تحول هیجانی – کارکردی، مقیاس استرس والدگری، مقیاس سنجش اوتیسم کودکی استفاده شد. همچنین در مرحله ی پیش آزمون و پس آزمون نقشه ی مغزی 5 نفر از کودکان ثبت شد. سپس یافته ها به دو صورت فردی و گروهی تحلیل شدند. در مجموع نتایج مطالعه ی دوم نشان داد که درمان ترکیبی خانواده – محور مبتنی بر مدل تحول یکپارچه ی انسان که در این مطالعه طراحی شده است، می تواند اثربخشی بازی درمانی فلورتایم را افزایش دهد و به عنوان یک رویکرد درمانی مؤثر در درمان اختلال asd به کاررود.