اثر متقابل نیتروژن و روی بر جذب برخی عناصر و رشد برنج در شرایط شور و غیرشور

برای افزایش رشد و عملکرد برنج (oryza sativa l.) در شرایط شور استفاده متعادل از کودهای شیمیایی نیتروژن و روی ضروری است. برای این منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار شامل شوری خاک در دو سطح 0/47 و ds/m 4/5 از منبع کلرید سدیم (nacl)، نیتروژن در سه سطح صفر، 100 و mg/kg 200 از منبع اوره ((nh2)2co) و روی در سه سطح صفر، 5/7 و mg/kg 15 از منبع سولفات روی (znso4.7h2o) در گلخانه ایستگاه تحقیقات کشاورزی خلعت پوشان دانشگاه تبریز انجام شد. بذور جوانه دار شده برنج رقم هاشمی در گلدان های حاوی سه کیلوگرم خاک کشت و در شرایط غرقاب به مدت 95 روز رشد یافتند. پس از آن، شاخساره گیاهان برداشت و غلظت و مقدار جذب نیتروژن (n)، فسفر (p)، پتاسیم (k)، سدیم (na)، کلسیم (ca)، منیزیم (mg)، آهن (fe)، مس (cu)، روی (zn) و منگنز (mn) اندازه گیری شد. همچنین وزن تر و خشک شاخساره، شاخص کلروفیل برگ ها، تعداد برگ در گلدان، شاخص سطح برگ، تعداد پنجه در گلدان، ارتفاع گیاه، قطر ساقه در محل طوقه و کارایی مصرف آب در تیمارهای مختلف تعیین شد. نتایج نشان داد که افزایش شوری خاک باعث کاهش معنی دار وزن تر و خشک شاخساره، شاخص سطح برگ، تعداد برگ در گلدان، ارتفاع گیاه، قطر ساقه در محل طوقه، شاخص کلروفیل برگ و کارایی مصرف آب شد. با افزایش شوری خاک از 0/47 به ds/m 4/5، غلظت و جذب n، p، k، ca، mg، fe، zn، cu و mn در شاخساره برنج به طور معنی داری کاهش ولی غلظت و جذب na افزایش یافت. مصرف 100 و mg/kg200 نیتروژن، وزن تر و خشک شاخساره، شاخص سطح برگ، تعداد برگ در گلدان، ارتفاع گیاه، قطر ساقه در محل طوقه، شاخص کلروفیل برگ، کارایی مصرف آب، غلظت و جذب n، p، k، na، ca، fe، zn و جذب cu و mn را نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش داد ولی غلظت cu و mn شاخساره را کاهش داد. مصرف 5/7 و mg/kg15روی، وزن تر و خشک شاخساره، شاخص سطح برگ، تعداد برگ در گلدان، ارتفاع گیاه، قطر ساقه در محل طوقه، شاخص کلروفیل برگ، و کارایی مصرف آب را نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش داد ولی بر تعداد پنجه در گلدان تأثیر معنی داری نداشت. مصرف 7/5 و mg/kg15 روی نسبت به شاهد باعث کاهش معنی دار غلظت p، k، na، ca، fe، mnو mg و افزایش معنی دار غلظت zn شاخساره برنج شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین تعداد برگ، عرض برگ، طول برگ، قطر ساقه در محل طوقه، ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک شاخساره، کارایی مصرف آب و شاخص کلروفیل برگ در ترکیب تیماری ds/m0/47 شوری، mg/kg200 نیتروژن و mg/kg15روی مشاهده شد. افزایش شوری خاک باعث کاهش معنی دار کارایی مصرف نیتروژن و روی شد. کارایی مصرف زراعی و فیزیولوژیک نیتروژن در سطح mg/kg100 نیتروژن بیش تر از سطح mg/kg200 نیتروژن بود. به طور مشابه، سطح mg/kg7/5روی نسبت به سطح mg/kg15روی کارایی مصرف زراعی و فیزیولوژیک روی بیشتری داشت. به طور کلی، برای دستیابی به رشد مطلوب گیاه برنج، مصرف mg/kg200 نیتروژن و mg/kg7/5 روی در شرایط مشابه این تحقیق (شور و غیرشور) می تواند توصیه شود.