ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در نخودهای زراعی با استفاده از روش‏های ammi و gge biplot

به منظور ارزیابی عملکرد و پایداری20 ژنوتیپ نخود زراعی، آزمایشی در پنج سال متوالی(91-87)در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه در دو سایت دیم و آبی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر متقابل ژنوتیپ×محیط برای تمامی صفات یعنی عملکرد دانه، وزن صد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و تعداد دانه در غلاف در سطح احتمال 1 %معنی دار شد که نشان می دهد اثرات ژنوتیپ ها از محیطی به محیط دیگر متفاوت است. همچنین معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ×سال در سطح 1%برای تمامی صفات مذکور نیز موید این مطلب است که اثرات ژنوتیپ ها در سال های مختلف نیز متفاوت است. برای تفهیم بهتر اثر متقابل ژنوتیپ×محیط تجزیه ammi نیز صورت گرفت و مجموع مربعات اثر متقابل ژنوتیپ×محیط به دو مولفه اصلی اثر متقابل(ipca1 و ipca2) تفکیک شد. این دو مولفه اصلی در سطح 1% معنی دار شده و در مجموع75/65% از تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ×محیط را توجیه کردند. بر اساس نتایج بدست آمده از پارامترهای asv(ارزش پایداری ammi) و gsi(شاخص انتخاب ژنوتیپ)، ژنوتیپ های g13(hashem) وg20(flip-00-6c) به عنوان ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا انتخاب شدند. جهت بررسی اثر توام ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط از روش gge biplot استفاده شد. اثر محیط ،اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط هر یک به ترتیب54/83 % ، 55/4 % و 91/11 % از کل تغییرات(e×g+e+g) را توجیه می کنند. در تجزیه و تحلیل نمودار های gge biplot سه محیط بزرگ و سه ژنوتیپ پایدار معرفی شدند. و ژنوتیپg20(flip-00-6c) به عنوان ژنوتیپ پایدار با عملکرد بالا و محیط e6 نیز به عنوان محیط ایده آل معرفی شدند.