ارزیابی ارتباط بین میزان فلزات سنگین موجود در خاک با مقادیر آن در موی انسان (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)

پیشرفت شهرنشینی، صنعتی شدن و افزایش روز افزون تعداد خودرو و پیامد آن بالا رفتن ترافیک موجب آلودگی خاک محیط های شهری به فلزات سنگین شده است. با توجه به نبود داده های پایه در کلان شهر کرمانشاه، پژوهش حاضر به منظور ارزیابی غلظت فلزات سنگین در خاک پارک های مهم شهری کرمانشاه و بررسی ارتباط آن با موی سر ساکنین شهر کرمانشاه انجام شد. 30 پارک شهری برای دستیابی به اهداف تحقیق گزینش شدند. نمونه های خاک از عمق 0-20 سانتی متر برداشت شد. همچنین تعداد 30 نمونه موی سر نیز از ساکنین شهر جمع آوری شد. برای تعیین نقاط بحرانی منطقه مورد مطالعه به تفکیک نوع فلز از روش نقشه سازی کریجینگ توسط نرم افزارarc gis به کار گرفته شد. میزان کل فلزات سنگین در خاک (کروم، منگنز، آهن، نیکل، کبالت، روی، مس، کادمیوم، سرب و آرسنیک) و نمونه های مو توسط دستگاه icp/oes اندازه-گیری شدند. میانگین غلظت فلزات سنگین در خاک پارک های شهری کرمانشاه برای فلزات کروم 80/30 ، منگنز 468/43 ، آهن 21881/59 ، کبالت 12/65 ، نیکل60/21 ، مس 78/39 ، روی 39/30 ، کادمیوم 95/2 ، سرب 21/129 و آرسنیک 70/25 میلی گرم بر کیلوگرم بود. همچنین میانگین غلظت فلزات سنگین در موی ساکنین شهر کرمانشاه برای کروم 33/53، منگنز 27/98 ، آهن 203/18 ، کبالت 1/94 ، نیکل 18/44 ، مس 107/11 ، روی 119/21 ، کادمیوم 0/97 ، سرب 60/27 و آرسنیک 0/34 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. یافته های این پژوهش نشان داد که منشاء فلزات کروم، منگنز، آهن، نیکل، کبالت و آرسنیک در خاک، منشاء طبیعی بوده و منابع آلاینده انسانی (فعالیت های صنعتی، ترافیک و غیره) در افزایش فلزات سرب، کادمیوم، مس و روی موثر بوده است. یافته های آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که هیچ گونه ارتباطی بین غلظت فلزات سنگین در خاک پارک های شهر کرمانشاه با غلظت فلزات سنگین در موی سر ساکنین شهر وجود ندارد. نقاط بحرانی فلزات سنگین در منطقه مورد مطالعه برای فلزات کروم و آهن شمال، منگنز و کادمیوم شرق، مس، روی، کبالت و آرسنیک غرب، نیکل جنوب و سرب مرکز شهر به دست آمد. در نهایت با توجه به تحلیل داده-های به دست آمده می توان این چنین نتیجه گیری نمود که فلزات سرب، روی ،کادمیوم و مس بیشتر از منابع انسانی و سایر فلزات (کروم، منگنز، آهن، نیکل، کبالت و آرسنیک) از منابع طبیعی حاصل شده اند.