طراحی نشان های هویتی (فرهنگی و هنری) در فضای شهری با بکارگیری زیورآلات ترکمن (مطالعه موردی: گنبد کاووس)

نشان های شهری ازجمله عناصر کلیدی و هویت بخش به فضای زندگی معاصر است. بکارگیری این نوع از عناصر هویتی در فضای شهری، نیاز به آگاهی دقیق و علمی از عوامل هویت بخش شهر و ساکنان آن منطقه می باشد. هویت هر جامعه تابع مولفه های متعددی (جغرافیا و اقلیم، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و تربیت) است که شاید بتوان فرهنگ را هسته ی مرکزی موارد هویت بخش ذکر کرد. فرهنگ را عواملی همچون آداب و رسوم، هنر، اخلاق، تاریخ، زبان، نژاد و ... تشکیل می دهد. زیورآلات ترکمن علاوه بر داشتن شاخصه های هنری، به نوعی بیانگر فرهنگ و هویت قوم ترکمن است. همچنین نمادها و نشان های به کار رفته در این هنر، جلوه گر برخی اعتقادات، آداب و رسوم، این قوم است. عدول از عوامل هویتی فرهنگی در فضای شهری معاصر و به تبع آن گنبد کاووس (علارغم داشتن پیشینه ی غنی فرهنگی و هنری) نگارنده را بر آن داشت تا مسئله ی موردنظر با تمرکز بر قوم ترکمن، زیورآلات ترکمن و مهم ترین مکان زیستی این قوم در ایران (گنبدکاووس) بررسی گردد. ایجاد دیدگاه و کاربردی جدید از زیورآلات ترکمن جهت هویت بخشی به فضای زندگی مردمانی که به همان فرهنگ تعلق دارند، مهم ترین هدف این پژوهش را در کنار اهداف دیگری همچون، ایجاد خاطره ای جمعی از فرهنگ و هنر قوم ترکمن و همچنین شناساندن و زنده نگاه داشتن هنر فاخر و اصیل زیورآلات ترکمن به نحوی دیگر را بیان می دارد. رساله ی حاضر در صدد پاسخ گویی به این سوال است که چگونه می توان علی رغم ایجاد کاربردی بدیع از زیورآلات ترکمن، این هنر اصیل قوم ترکمن را به عنوان عاملی هویت بخش در فضای زندگی قوم ترکمن به کار گرفت؟ دراین راستا پژوهش حاضر با استعانت از روش توصیفی - تحلیلی انجام شده و با استفاده از فنون تحقیقات کتابخانه ای و میدانی مبادرت به گردآوری داده هایی کرده است که به صورت کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. بررسی های ارزشی و ظاهری بر روی زیورآلات ترکمن ، شاخصه ها و ویژگی هایی از آنها را بروز می دهد که به گونه ای آنها را از سایر زیورآلات متمایز و جنبه ی هویتی این هنر برای قوم ترکمن را آشکار می کند. بکارگیری این ویژگی ها و شاخصه های هویتی زیورآلات ترکمن در فضای شهری به صورت نشان های هویتی؛ در کنار بررسی و انتخاب صحیح مکانِ نشان شهری، بیانگر تناسبات اهداف با نتیجه ی پژوهش است. فرآیند اصولی الهام گرفتن از زیورآلات و در ادامه، طراحی صحیح و منطقی نشان های شهری، با تلفیقی از بررسی های صحیح از فضای شهری گنبدکاووس و نهایتا انتخاب فضای تاریخی بوستان باغ ملی، جلوه و بیان هویتی نشان های شهری را دوچندان کرده و عاملی در جهت پیوند صحیح فضای شهری، نشان شهری، زیورآلات ترکمن و علل بهره گیری از آنها را صورت داده است.