تحلیل و بررسی انحصارگرایی ادیان ابراهیمی در حقانیت و نجات و بازتاب های تاریخی آن

تعدد ادیان و وقوع نزاع ها و کشمکش ها میان پیروان آنها به ویژه در اعصار متأخر، از یک سو و گسترش مطالعات پیرامون آموزه های ادیان از دیگر سوی، باورمندان به این ادیان را در اتخاذ موضعی موجّه و قابل دفاع در قبال تبیین حقانیت اعتقاد خویش برانگیخته است. اهمیت این موضوع نسبت به دین اسلام با توجه به هجمه های گسترده علیه آن و شکل گیری گروه ها و جریان های منتسب به اسلام که دین اسلام را در قالبی خشن و بی منطق به دنیا معرفی می کنند؛ انجام تحقیقی فراگیر راجع به موضع ادیان ابراهیمی نسبت به مسئله حقانیت و نجات را بیش از پیش ضروری می سازد. در این نوشتار سعی بر آن شده است تا ضمن تبیین مفهوم انحصارگرایی دینی، و با اتکا به مستندات هر یک از ادیان ابراهیمی، نمایی روشن از ادعای آنها ارائه شود، آنگاه با نگرشی تحلیلی ـ تطبیقی، نخست دیدگاه این ادیان نسبت به انحصارگرایی، رابطه میان حقانیت و نجات، عوامل و موانع رستگاری بر بوته نقد و ارزیابی نشانده شود، آنگاه بازتاب های تاریخیِ برانگیخته از این باورها و مواضع به وضوح عیان شود تا در برآیند این مباحث، گزارشی از نگرش بایسته، عقلانی و منطبق با فطرت بشری ارائه و گامی هرچند کوتاه در برملا کردن نیات ناصواب دشمنان حق و حقیقت برداشته شود. از نظر اسلام، در هر دوره از تاریخ بشر، یک دین و شریعتِ حق وجود داشته است و در عصر کنونی یگانه دین و شریعت حق، اسلام است. با این حال از نظر اسلام نجات با شرایطی شامل حال پیروان دیگر ادیان نیز می شود. در این دین، ایمان و عمل صالح، عامل نجات، و عناد، کفر و گناه به عنوان موانع نجات انسان بوده، میان حقانیت و نجات، رابطه عموم و خصوص من وجه بر قرار می باشد. مسیحیت نیز مدعی یگانه بودنش در حقانیت است و نجات را نیز منحصر به مسیحیان می داند و پشتوانه انحصارگرایی در آن معرفت و شناخت محل تجلّی فیض خداوند است. فدا، ایمان و فیض الهی از عوامل مهم نجات و گناه و شریعت دو مانع مهم نجات در این دین است. یهودیت، با عقیده ی قوم برگزیده، داعیه انحصارگرایی در حقانیت و نجات دارد و خود را یگانه دین حق و پیروانش را تنها افراد رستگار و نجات یافته می داند. ایمان، عمل به شریعت موسی(ع) عامل مهم نجات، شیطان و گناه مانع نجات در این است. تحقیق به سامان رسیده در این نوشتار، شایستگی مواضع اسلام بر دیگر ادیان ابراهیمی را در انحصارگرایی اثبات می کند و با نگرشی به دور از تعصب و تنگ نظری طیف گسترده ای از انسان ها را اهل رستگاری معرفی می نماید.