بررسی نوسانات قیمت جو دامی در بورس کالایی ایران با استفاده از الگوهای arima، garch و هارمونیک

اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪک و ﻧﻮﺳﺎن ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت، موجب کاهش ریسک و افزایش سرمایه¬گذاری و نهایتاً رشد اقتصادی را به همراه خواهد داشت. مسلماً رشد اقتصادی یکی از اهداف کشورهای در ¬حال¬ توسعه است. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﻬﺎر ﻧﻮﺳﺎن و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﺿﻤﻦ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ دﯾﮕﺮ اﻫﺪاف ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ¬ﮔﺬاران در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ جو دامی ﯾﮑﯽ از ﻧﻬﺎده-ﻫﺎی اوﻟﯿﻪ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻃﯿﻮر و دامﭘﺮوری اﺳﺖ، ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﯿﻤﺘﯽ آن ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﻧﺎاﻃﻤﯿﻨﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﻬﺎده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﯿﻤﺘﯽ در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﯽ¬ﮔﺮدد. ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ، ﺑﺮای اﺗﺨﺎذ ﺳﻴﺎﺳﺖ¬ﻫﺎی ﺻﺤﻴﺢ، ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﻴﻤﺖ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل در ﺑﺎزار ﺿﺮوری اﺳﺖ. شناسایی نوسانات قیمت جو دامی در این مطالعه در راستای رسیدن به دو هدف انجام می¬شود: هدف اول کمک به پیش¬بینی نوسانات قیمت توسط فعالان و تحلیل¬گران بورس کالایی است. دومین هدف که در راستای هدف قبلی قرار دارد کمک به تصمیم¬گیری در بازار برای فعالان می¬باشد. نتیجه بررسی مطالعات مشابه نشان داد این الگوی پیش¬بینی کننده خاص بطور مطلق بر الگوهای رقیب برتری ندارد. بسته به نوع محصول، مکان مورد بررسی و دوره زمانی نتایج متفاوت و گاه متضاد بوجود آمده است. به این ترتیب لزوم بررسی موردی توجیه می¬شود. در این مطالعه، نخست چرخه¬های قیمت موجود در قیمت جو با استفاده از الگوی هارمونیک به¬دست می¬آید و سپس با به کارگیری الگوی اقتصادسنجی ( آریما و گارچ ) به بررسی نوسانات موجود در قیمت جو و مقایسه قدرت پیش¬بینی¬کنندگی هر کدام از الگو ها پرداخته می¬شود. همچنین برای اندازه¬گیری دقت و مقایسه بین مدل¬های رقیب پیش¬بینی از معیارهای ریشه میانگین مجذور خطاهای پیش¬بینی، میانگین خطای مطلق و معیار درصد میانگین خطاهای پیش¬بینی استفاده شده است. داده¬های تحقیق به صورت هفتگی قیمت جو دامی از تاریخ 01/07/87 تا 31/03/92 از طریق بورس کالای ایران می¬باشد. نتایج این آزمون نشان داد که داده¬ها در سطح ایستا نیستند و با یکبار تفاضل¬گیری ایستا می¬شوند. در ادامه مدل¬های فوق تخمین زده شد. نتایج تخمین مدل هارمونیک نشان داد که چرخه¬ای که شامل دوره های سینوس و هم کسینوس است، بهتر از سایر چرخه¬ها می¬تواند مقادیر قیمت جو دامی را پیش¬بینی کند. در این مطالعه با استفاده از روش باکس- جنگینز بهترین مدل آریما، arima(1,1,4) انتخاب گردید. قبل از تخمین مدل garch لازم است که وجود واریانس ناهمسانی در جملات اخلال مورد آزمون قرار گیرد. نتایج بررسی وجود یا عدم وجود واریانس ناهمسانی در جمله اخلال نشان داد که بین اجزای اخلال واریانس ناهمسانی وجود دارد. نتایج تخمین مدل garch(1,1) نتایج نشان داد که اگرچه جزء اخلال با یک وقفه بر نوسانات تغییرات قیمت جو دامی تأثیر می¬گذارد، اما تغییرات قیمت جو دامی یا همان واریانس شرطی تغییرات قیمت جو دامی با یک وقفه، بیش¬ترین تأثیر را بر نوسانات قیمت جو دامی دارد و این امر نشان¬دهنده¬ی اهمیت مهار قیمت جو دامی است. در ادامه نشان داده شد که به طور نسبی مدل آریما پیش-بینی¬های دقیق¬تری را نسبت به الگوهای هارمونیک و گارچ ارائه می¬نماید. بر اساس نتایج حاصله پیشنهاد می¬شود دولت برای تنظیم بازار محول مورد بررسی و فعالان بازار اعم از تجار و تولید کنندگان از این الگو برای تصمیم¬گیری استفاده کنند.