مقایسه تطبیقی فرم و نقش ظروف و اشیاء سفالی و فلزی سده های میانه اسلامی ایران

در این پژوهش آثار سفالی و فلزی در سده¬های میانه¬ی اسلامی ایران (قرون 5 تا 9 ه. ق)، طی زمامداری حکومت¬های سلجوقی، خوارزمشاهی، ایلخانی و تیموری مورد تطبیق و تحلیل قرار گرفته است. ظروف و اشیاء سفالی و فلزی این دوران به¬دلیل تنوع در اشکال و نقوش تزئینی و ارتباط متناسب بین این دو از شهرتی جهانی برخوردارند. مطالعات تطبیقی انجام شده، آشکارا نشان می دهد که در میان آثار هنری این دوران، محصولات فلزی و سفالی به¬دلیل بیشترین همپوشانی در کاربرد، از شباهت¬ های فراوانی در دو حیطه¬ی فرم و نقوش برخوردارند. در فرم ابریق¬ها، کوزه¬ها، بطری¬ها، گلدان¬ها و شمعدان¬های فلزی و سفالین همسانی¬های زیادی به¬چشم می¬خورد و در نقوشی چون علائم و نمادهای نجومی، جانوران ترکیبی و نقوش گیاهی و هندسی به¬کار رفته در محصولات این دو آثار هنری شباهت¬های فراوانی وجود دارد. در این پژوهش که بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی و توصیفی – تحلیلی است، مشخص گردید که رواج احجام و اشکال متنوع و فیگوراتیو در آثارهنری و به¬خصوص ظروف و اشیاء سفالی و فلزی و همچنین احیاء تکنیک¬های صنعتی و هنری دوران گذشته به¬صورتی نو، همواره با پالایش و دگرگونی¬هایش سامان یافته است و با هیأتی اسلامی در این دوران مشاهده می¬گردد. تحلیل و تطبیق شکل، ساختار، نقش و جایگاه نماد در ظروف و اشیاء سفالی و فلزی در سده¬های میانه اسلامی، مهم¬ترین هدف این تحقیق محسوب شده و نتیجه حاصل از این پژوهش علاوه بر شاخصه-های فرهنگی و هنری مشترک در هر سه دوره، تفاوت¬های بسیاری از جمله به¬کارگیری نوع تزئینات هندسی گیاهی و جانوری، تکنیک¬های مورد استفاده، کاربرد مواد و مصالح، محتوای آثار و همچنین نوع کاربری آثار را نشان می¬دهد.