بازتاب اختلاف فقها در احتجاج به احادیث مرسل در فروع فقهی

حدیث مرسل از انواع احادیث ضعیفِ منقطع السند است، که محدثین، اصولیان و فقها در تعریف آن با هم اختلاف دارند. محدثین معتقدند مرسل حدیثی است که تابعی¬ آن را از پیامبر(ص) بدون سند متصل روایت می¬کند و اشاره¬ای به راوی نقل¬کننده¬ی حدیث نمی¬کند. فقها و اصولیان معتقدند حدیثی است که یک راوی عادل از پیامبر(ص) بدون إسناد متصل روایت کرده است. تعریف اصولیان و فقها از مرسل عام است، و شامل حدیث مُعَلَّق، مُعضَل و مُنقَطِع به اصطلاح محدثین می¬شود. علما در مورد حجیت حدیث مرسل با هم اختلاف دارند، عده¬ای به صورت مطلق احادیث مرسل را رد کرده¬اند، عده¬ای به صورت مطلق احادیث مرسل را قبول کرده¬اند، عده¬ای مراسیل صحابه(رض) را قبول و سایر مراسیل را رد کرده¬اند و عده¬ای هم با شرایطی حدیث مرسل را پذیرفته¬اند. در میان این دیدگاه¬ها قبول مراسیل صحابه و رد مراسیل دیگران صحیح به نظر می¬آید؛ زیرا صحابه(رض) به اجماع مسلمین افرادی عادل هستند و جهل به صحابه(رض) خللی به متن حدیث وارد نمی¬کند، و به احادیث مرسل آنان مادامی که صحیح و خلاف آن تبیین نشده باشد باید عمل شود، علت رد مرسل غیر صحابی این است که محذوف مجهول العین و مجهول الحال است، بنابراین نسبت به راوی محذوف شناختی حاصل نمی¬شود، و روایت عدل نمی¬تواند تعدیلی برای راوی اصلی باشد. هرکدام از علما با توجه به مبانی دیدگاه خود حدیث مرسل را در صورت قبول مبنا قرار داده و به آن عمل کرده¬اند، و در صورت رد به آن عمل نکرده¬اند. با توجه به احادیث مرسلی که تخریج شده است می¬توان گفت که حدیث مرسل هرچند از زمره¬ی احادیث ضعیفِ منقطع السند است، اما به علت قبول جمهور فقها، در فروع فقهی تأثیرگذار بوده و باعث ایجاد دیدگاه¬های متفاوتی شده است که اثر عظیمی در فقه اسلامی داشته است.