بررسی اثر نانوذرات سلنیوم و عصاره سیر بر میزان فنول در تکثیر گردوی ایرانی (juglans regia l.) در شرایط in vitro

گردو به عنوان یکی از محصولات مهم اقتصادی و با ارزش غذایی بالا محسوب می شود که دارای خواص دارویی نیز می باشد. همچنین برای تولید چوب و هم به عنوان گونه ای با ارزش در اکولوژی دارای اهمیت ویژه ای است. ازدیاد گردو در شرایط طبیعی از طریق بذر صورت می گیرد. روش های تکثیر غیر جنسی گردو نیز به علت وجود مواد فنولی که موجب کاهش تقسیم سلولی می شود نتوانسته است به تولید انبوه دانهال های گردو مبدل شود. عدم ریشه دهی مطلوب در روش قلمه، از موانع تکثیر غیر جنسی گردو می باشد. یکی از روش های مورد توجه کنونی تکثیر، برای گیاهانی که روش های معمول ازدیاد در آنها کارایی و بازده لازم را ندارد، کشت in vitro می باشد. از مهمترین مراحل این روش، مرحله ی ضدعفونی، مرحله ی استقرار و رشد ریزنمونه می باشد. بافت های گردو غنی از ترکیبات پلی فنولی می باشند که پس از جدا شدن از پایه مادری به عنوان ریز نمونه، به لحاظ اکسیداسیون ترکیبات مذکور به رنگ تیره درآمده و ضمن انتشار به محیط کشت، ریزنمونه و استقرار آن را به شدت تحت تأثیر قرار می دهند. برای غلبه بر این مشکل از روش های گوناگونی استفاده شده است که از مهمترین آنها استفاده از آنتی اکسیدان ها می باشد. سلنیوم یک آنتی اکسیدان قوی است و نقش مهمی در واکنشهای اکسیداسیون و احیای داخل سلولی دارد. سلنیوم بخش مهمی در ساختمان آنزیم آنتی اکسیدان گلوتاتیون پراکسیداز می باشد. سیر سطوح سرمی دو آنزیم آنتی اکسیدانی کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش می دهد و با خنثی نمودن رادیکال های آزاد اکسیژن که برای سلول ها مضر هستند، موجب محافظت از آن ها می شود. آلیسین یکی از ترکیبات اصلی سیر تازه و خرد شده می باشد و دارای طیف وسیعی از خواص ضد ژنوتوکسیک، ضد آپوپتوز، ضد میکروبی، ضد ویروسی و ضد انگلی می باشد. بدین منظور اثر آنتی اکسیدانی عصاره سیر و نانوذره سلنیوم بر میزان ریزنمونه های گردوی ایرانی در محیط کشت بافت مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس آزمایشی با 4 سطح غلظت عصاره سیر (%0.562، %0.375، %0.25، 0) و 4 سطح غلظت نانوذره سلنیوم (mg/l 4.5، 1.5، 0.5، 0) در دماهای مختلف (دمای یخچال و دمای محیط) در آزمایشگاه پژوهشی گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری صورت گرفت. میزان فنول کل ریزنمونه و محیط کشت به روش رنگ سنجی فولین- سیوکالتیو و برحسب اسیدگالیک در دو زمان مختلف (هفته اول و هفته سوم پس از کشت) اندازه گیری شدند و در پایان هفته ششم پس از یکبار واکشت، درصد استقرار محاسبه شد. نتایج تجزیه واریانس نشان می دهد که در بین سطوح مختلف عصاره سیر و همچنین دماهای مختلف اختلاف معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد. چنانچه بهترین نتیجه در میزان فنول ریزنمونه و محیط کشت، تیمار %375 /0 در دمای محیط به ترتیب با 1413.15 میکروگرم اسیدگالیک در یک گرم کالوس تر و 11.6 میکروگرم اسیدگالیک در یک میلی لیتر محیط کشت بدست آمد. نتیجه حاصل از اندازه گیری میزان فنول محیط کشت تیمار نانوذره سلنیوم با غلظت mg/l 1.5 در دمای یخچال و همچنین میزان فنول ریزنمونه ها، تیمار نانوذره سلنیوم با غلظتmg/l 0.5 در دمای محیط بهترین تیمار شدند. نتایج مقایسه میانگین نشان می دهد که عصاره سیر بر روی درصد استقرار ریزنمونه های گردو نیز موثر بوده به طوری که بهترین نتیجه در تیمار 0.375 درصد عصاره سیر در دمای محیط با 100 درصد استقرار بدست آمد، که می تواند به دلیل وجود آلیسین موجود در عصاره سیر و خاصیت آنتی اکسیدانی قوی آن باشد. اما تیمار نانوذره سلنیوم تأثیری بر درصد استقرار ریزنمونه های گردو نداشته است.