تاثیر کاربری زمین بر تغییرات برخی شاخص های کیفیت خاک با عمق در منطقه لردگان

رشد بی رویه جمعیت و لزوم تأمین نیازهای غذایی افراد جامعه و ایجاد امنیت غذایـی باعث توجه خاص دولت مردان و پژوهش گران به کشاورزی پایدار شده است. یکی از اقدام های انسان جهت رسیدن به منابع جدید خاک به منظور تولید بیش تر مواد غذایی تغییر کاربری زمین است. تغییر کاربری زمین بسته به شرایط محیطی و اقلیمی، ممکن است آثاری مثبت و یا منفی بر کیفیت خاک داشته باشد. خاک نقش مهمی در چرخه جهانی کربن ایفا می کند. کاربری زمین یک فاکتور می باشد که ذخیره کربن آلی خاک را تحت تأثیر قرار می دهد بنابراین اندازه گیری کیفیت خاک به منظور ارزیابی اثر نوع مدیریت زراعی بر ظرفیت تولید یا عملکرد خاک، پایداری آن و کیفیت محیط زیست ضروری به نظر می رسد. این پژوهش برای بررسی اثر تغییر کاربری زمین و عمق بر برخی از شاخص های کیفیت خاک در منطقه لردگان صورت گرفت. برای این منظور نمونه برداری ها از هفت کاربری جنگل با چرای کم، جنگل با چرای متوسط، مرتع با چرای متوسط، مرتع با چرای شدید،آیش، گندم دیم و یونجه و در پنج عمق 15-0، 30-15، 45-30، 60-45 و 75-60 سانتیمتر صوررت گرفت. توزیع اندازه ذرات، چگالی ظاهری، تراکم نسبی، درصد آهک، هدایت الکتریکی، ph، مقدار ماده آلی، نیتروژن کل و تنفس نمونه های خاک اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس (حداقل تفاوت معنی دار در سطح 5%) نشان داد که اثر متقابل عمق و تغییر کاربری زمین بر چگالی ظاهری (bd) تا عمق 45 سانتیمتر معنی دار بود به طوری که در خاک سطحی مرتع با چرای زیاد بیشترین (bd (mg m-3 1/5 و جنگل با چرای کم دارای کمترین مقادیر (bd (mg m-3 1/2بودند. میزان ماده آلی خاک (om) سطحی در جنگل با چرای کم بیشترین مقدار (%5/1) و در کاربری های گندم دیم، آیش، مرتع با چرای کم و مرتع با چرای متوسط کمترین مقدار (به ترتیب %1/67، 1/72، 1/67 و 1/78) بود ولی در عمق دوم مقدار om مرتع با چرای متوسط کمترین مقدار و در بقیه کاربری ها در عمق دوم تفاوت معنی داری وجود نداشت. همچنین اثر کاربری بر om از عمق سوم به بعد معنی دار نشد. مقایسه اثر اصلی تغییر کاربری نشان داد که میزان om در کاربری جنگل بیشترین مقدار و در کاربری گندم دیم کمترین مقدار بود. اثرات متقابل تغییر کاربری و عمق بر دیگر پارامترهای خاک معنی دار نشد و بررسی اثر اصلی تغییر کاربری نشان داد که میزان تنفس در کاربری گندم دیم بیشترین مقدار (mg kg-1 in week 2894) و در کاربری مرتع با چرای زیاد و جنگل با چرای متوسط کمترین مقدار ( به ترتیبmg kg-1 in week 520 و 663) شد. در کاربری جنگل با چرای کم و یونجه بیشترین مقدار نیتروژن و در مرتع با چرای متوسط کمترین مقدار نیتروژن مشاهده شد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که میزان ماده آلی، نیتروژن و تنفس از سطح به عمق کاهش می یابد. نتایج همبستگی نشان داد که بیشتر پارامترهای اندازه گیری شده (به جز تنفس و آهک) با میزان ماده آلی همبستگی معنی داری دارند و این نشان می دهد در این خاک ها ماده آلی یک ویژگی کنترل کننده کیفیت خاک است. معنی دار نشدن میزان تنفس و ماده آلی بیانگر این واقعیت است که در خاک های مورد بررسی تنفس خاک علاوه بر میزان ماده آلی به ویژگی های دیگر خاک نیز بستگی دارد.