بررسی ساختاری و معنایی اصطلاحات خویشاوندی در زبان ها و گویش های ایرانی

اصطلاحات خویشاوندی اصطلاحاتی هستند که مردم در خطاب یا در غیاب خویشاوندی در ضمن صحبت و در اشاره به آنها به کار می برند. واژه ها و اصطلاحات خویشاوندی علاوه بر اینکه شاخص مناسبی در مطالعات جامعه شناختی به حساب می آیند، به لحاظ ساختار واژگانی و معنایی نیز مورد توجه زبان شناسان می باشند. در این پژوهش اصطلاحات و واژگان خویشاوندی بیش از پنجاه گویش از سراسر ایران مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا ساختار و الگوهای اصطلاحات خویشاوندی هر کدام از گویش ها مورد مطالعه قرار گرفته است. اکثر گویش های مورد مطالعه از الگوی یکسانی پیروی می کنند؛ منتها در تعداد اندکی از آنها، کمی تفاوت وجود دارد. در این پژوهش ساخت واژه های خویشاوندی از لحاظ ساده یا ترکیبی بودن مورد بررسی قرار گرفته است. در تمامی گویش ها، خویشاوندان درجه اول (پدر، مادر، خواهر و برادر) واژگان ساده ای را به خود اختصاص داده اند و سایر خویشاوندان هر کدام برحسب نقش یا اهمیت، دارای واژگانی ساده یا ترکیبی هستند. موارد اشاره و خطاب از دیگر مباحث مورد مطالعه ی این پژوهش هستند. در اکثر گویش ها در موارد اشاره و خطاب به خویشاوندان مختلف، تفاوت وجود دارد. واژگان خطابی در خویشاوندان نسبی به منظور صمیمیت بیشتر، و در خویشاوندان سببی برای احترام به کار می روند. بر همین اساس، واژه های خطابی عموماً ساده و از نوع خویشاوندان نزدیک می باشند. داده های این پژوهش نیز نشان می دهند که اصطلاحات خویشاوندی در گویش های ایرانی اگرچه به لحاظ ساختار اصلی از الگوی کم و بیش مشابهی پیروی می کنند، ولی به لحاظ نوع واژه از تنوع قابل توجهی برخوردار هستند.