طراحی ابزار ناتوانی دست بر اساس نظام طبقه بندی عملکرد و سلامت سازمان بهداشت جهانی (icf) در بیماران مبتلا به آسیب دست و اندام فوقانی

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه ها و ساختار عاملی مفاهیم فعالیت و مشارکت از سازه ناتوانی، کشف الگوی روابط بین آنها و نیز تعیین و بررسی عوامل مؤثر بر محدودیت مشارکت در بیماران مبتلا به آسیب تروماتیک دست از طریق توسعه و رواسازی سه مقیاس اندازه گیری و برپایه دو طرح پژوهشی اکتشافی و همبستگی و در سه مرحله انجام شد. در مرحله یکم با تحلیل محتوای مصاحبه با متخصصان و بیماران دانشجویان، مبانی نظری و تجربی و ابزارهای ناتوانی، مؤلفههای زیربنایی فعالیت و مشارکت و عوامل پیش بینی کننده مشارکت مشخص و سه پرسشنامه اولیه برای اندازه گیری فعالیت مشارکت و اندازه گیری عوامل مؤثر بر مشارکت ساخته و روی گروه نمونه ای به حجم 146 بیمار (79 زن و 67 مرد) ویژگیهای روان سنجی اولیه آنها بررسی شد. در مرحله دوم، در گروه نمونهای به حجم 404 بیمار 130 زن و 274 مرد) از طریق رواسازی بر پایه دو مدل راش و مدل کلاسیک اندازه گیری (تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی)، سه عامل حرکتهای ظریف، حرکتهای درشت و فعالیتهای روزمره زندگی برای فعالیت یک دست و دو عامل حرکتهای ظریف و درشت برای دودست، چهار عامل روابط بین فردی/ ارنباط با سایرین، رفتار انطباقی، اوقات فراغت و عامل روانی/ اجتنابی برای مشارکت و سرانجام سه عامل وابسته به آسیب، رفتار و ارتباط با سایرین و روانی/اجتماعی برای پیش بینی کننده های مشارکت استخراج و تک بعدی بودن هر دو مفهوم مشارکت و فعالیت بر پایه روشهای مختلف تأیید شد. پرسشنامه فعالیت نیز به دو فرم موازی 45 گویه ای) با ویژگیهای روان سنجی مطلوب تقسیم شد. در مرحله سوم گروه نمونه ای به حجم 107 بیمار (30 زن و 77 مرد) انتخاب و پرسشنامه ناتواناییهای بازو، شانه، دست(dash)، پرسشنامه دست میشیگان (mhq)، راهنمای ارزیابی آسیب بدنی دائمی، پرسشنامه افسردگی بک و مقیاس چشمی دردvas) ) را تکمیل کردند. همبستگی فعالیت با عاملهای چهارگانه مشارکت منفی و ضعیف به دست آمد. بر پایه عاملهای پیش بینی کننده روانی/ اجتماعی و وابسته به آسیب در حدود .40 درصد واریانس مشارکت تبیین و مشخص شد الگوی غیرخطی رابطه بین رفتار و ارتباط با سایرین با مشارکت ساختار روشن تری را تبیین می کند. رابطه عامل رفتار انطباقی مشارکت با افسردگی منفی و رابطه عاملهای چهارگانه مشارکت با درد و آسیب بدنی عینی غیرمعنادار بود. رابطه مشارکت با تحصیلات مثبت و و با سن غیرمعناداربود. بین دو جنس از لحاظ میزان فعالیت و مشارکت تفاوت معنادار به دست نیامد اما در مردان شاغل نسبت به غیرشاغل مشارکت و فعالیت به گونه معناداری بیشتر بود. گروه دچار آسیب اندام فوقانی در هر چهارعامل مشارکت میانگین کمتری نسبت به گروه با تشخیص آسیب انگشت (و دست) داشتند. به غیر از رابطه منفی عامل اوقات فراغت با نمره مقیاس dash، سایر عاملها با نمره هر دو مقیاس dash و mhq رابطه نداشت.