بررسی تطبیقی اندیشه اخباریان و اصولیان درباره حجیت ظواهر قرآن و حدیث و پیامدهای آن

عنوان پژوهش حاضر "بررسی تطبیقی اندیشه اخباریان و اصولیان درباره حجیت ظواهر قرآن و حدیث و پیامدهای آن" است؛ محور اصلی تحقیق، تبیین و بررسی آرا و ادله هر دو جریان فکری در باب حجیت ظواهر قرآن و حدیث و پیامدهای اندیشه اخباری¬گری است. این پژوهش به روش توصیفی _ تطبیقی در شش فصل سامان¬دهی شده است. گرچه، حدیث¬گرایی و تقابل اندیشه عقل¬گرا و نقل¬گرا سابقه¬ای دیرینه در اسلام دارد؛ پیدایش اخباریان جدید با رویکردی متفاوت از پیشینیان به ¬وسیله ملا محمد امین استرآبادی? در قرن یازدهم هجری قمری، حجیت ظواهر قرآنی و احادیث نبوی? از سوی آنان مورد تردید جدی قرار گرفته، منوط به وجود موید نقلی از جانب امامان? دانسته شد. لیکن حجیت ظواهر قرآن و احادیث نبوی? در نزد اصولیان شیعه همواره امری پذیرفته شده به -شمار رفته است. اصولیان با توجه به اهمیت و نقش حجیت ظواهر در درک متون دینی و استنباط احکام به مقابله با آرای اخباریان برآمدند. اوج تقابل اصولیان با اندیشه اخباری¬گری، با تلاش و مبارزه همه¬ جانبه وحید بهبهانی? اصولی متبحر به پیروزی علمی و عملی اصولیان منجر شد. به ¬رغم شکست ظاهری اندیشه اخباری¬گری، رگه¬هایی از آن در طیفی از اندیشمندان به حیات خود ادامه داد و روح و محتوای خود را در استنباطات شماری از فقهای اصولی نیز در حوزه عمل حفظ کرد. نتیجه بررسی پیامدهای مختلف جریان اخباری-گری مبین خدماتی چند از قبیل تدوین جوامع روایی، تألیف تفاسیر روایی و تعمیق مباحث فقهی ـ اصولی است. از پیامدهای منفی اخباری¬گری نیز می¬توان به غربت و مهجوریت قرآن، عدم اعتبار عقل و رکود اندیشه و تفکر، ورود خرافات و اسرائیلیات به مذهب تشیع، غفلت از سنت نبوی? و نادیده گرفتن نقش مرجعیت و رهبری دینی اشاره کرد. روشنگری و آسیب¬شناسی نگرش اخبار¬گرایانه به متن دین می¬تواند به گسترش اندیشه اصیل دینی و ممانعت از رونق دوباره این دیدگاه در بین خواص و گرایش عوامانه به آن بیانجامد.