بررسی کارایی عناصر مشابه میان زبانشناسی متن و بلاغت در تحلیل ادبی (تحلیل دو خطبه ی غرّاء و اشباح از نهج البلاغه بر اساس الگوی پیوستگی دستوری و پیوستگی آوایی)

از دیرباز تا کنون دانشمندان بسیاری زبان را به عنوان ابزاری برای ایجاد ارتباط میان افراد جامعه مورد بررسی قرار داده اند و هر قومی از دیدگاه خود به این پدیده نگریسته است. در این راستا دانشمندان مسلمان به علمی دقیق و ارزشمند به نام بلاغت دست یافتند و پس از قرن ها در پی مباحث تحلیل گفتمان در غرب، زبان شناسان معیار¬های تازه ای برای تحلیل زبان ارائه کردند و زبان¬شناسی متن را برای تحلیل متون به کار بردند. زبان¬شناسی متن به توصیف ساختار متون می¬پردازد و اشکال مختلف ارتباط و پیوستگی متون را تحلیل می-کند. از آنجا که شباهت¬های بسیاری میان ابزار¬های زبان¬شناسی متن و ابزارهای تحلیل در بلاغت وجود دارد پژوهش حاضر می¬کوشد دیدگاه این دو علم را در تحلیل این مفاهیم مشابه بررسی کند، از این رو پس از بررسی تاریخچه زبان¬شناسی، به معرفی زبان¬شناسی متن و معیارهای آن می پردازد و ابزارهای پیوند در دو شاخه پیوستگی دستوری و آوایی را شرح می¬دهد. پس از آن معیارهای مشابه بلاغی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می-دهد و سپس با پیاده کردن این معیارهای مشابه بر دو خطبه غراء و اشباح از نهج البلاغه می¬کوشد تا به گوشه¬هایی از زیبایی¬های ادبی، فنی و هنری این کتاب ارزشمند رهنمون گردد. از مهم ترین نتایج این پژوهش آن است که نقطه تمرکز زبان¬شناسی متن بر نقش ابزارهای پیوستگی در پیوند دادن میان اجزاء متن است و ارجاع به عنوان اصل اساسی و ثابت در تمام ابزارهای پیوستگی در نظر گرفته می شود؛ در حالی که بلاغت به اهداف گوینده، اسرار گزینش¬های زبانی، و اثر هر لفظ در جایگاه¬های مختلف توجه دارد. علاوه بر این علمای بلاغت آگاهی کامل و دقیقی نسبت به انسجام و پیوستگی میان اجزاء متن داشته و در برخی از کتاب¬های خود در مورد آن سخن گفته اند. کلید واژه: زبان¬شناسی متن، بلاغت، پیوستگی دستوری و آوایی، خطبه غرّاء و اشباح، نظم