تبیین و تکمیل فنی هنر خاتم مربع به منظور دستیابی به طرحها و نقوش جدید و متناسب با کاربرد امروزی

خاتم مربع یکی از زیباترین و در عین حال پیچیده ترین هنرهای تزیینی چوبی در صنایع دستی به شمار می آید. اما متأسفانه در سال های اخیر خطر فراموش شده گی آن احساس می شود. بررسی دلایل این انزوا، گام نخست در حل این مشکل است. گشایش افق های تازه در طراحی و اجرای این هنر، اصلی ترین ایده ی پیشنهادی این پایان نامه است که در نهایت می تواند با اصلاح روش های سنتی، موجب دستیابی به اجرای نقوش بسیار متنوع در هنر خاتم مربع شود. در واقع، هدف اصلی این پژوهش ارتقاء و تکمیل هنر خاتم مربع و ارائه ی راهکارهای عملی برای خلق آثاری جدید و بسیار با ارزشی می باشد که عنوان تابلوخاتم یا خاتم تصویری برای آن مناسب به نظر می رسد. پرسش های عمده ای بر سر راه انجام این پروژه قرار دارد از جمله آنکه: «به چه صورت می توان روش سنتی خاتم مربع را به شکلی اصلاح نمود که در نتیجه آن از محدودیت های طرح ها و ابعاد ساخت اثر کاسته شده یا به کلی موجب حذف این محدودیت ها شود؟» یا اینکه «چگونه می توان محل قرار گرفتن نقاط تیره و روشن را در قامه خاتم مربع، با استفاده از مبحث "جایگشت" در علم ریاضی، تحت کنترل در آورد؟» و « چگونه با توجه به روش قامه بندی مضاعف، می توان یک تصویر کامل را با روش خاتم مربع به وجود آورد و باعث افزایش ظرفیت ها و کاربردهای این هنر شد؟» در راستای پاسخ به این سوالات، سعی شده تا تحقیقات کاملی با استفاده از روش های کاربردی و تجربی به عمل آید که در این راه از شیوه های یافته اندوزی کتابخانه ای، میدانی، مشاهده ای، تجربی و آزمایشگاهی(کارگاهی) بهره گرفته شد تا در نهایت با تجزیه و تحلیل کیفی، نتیجه مورد نظر حاصل گردد. خاتم مربع سنتی شیوه ای از تزئینات چوبی است که دارای نقوش و کاربردهای محدودی می باشد. این روش به دلیل محدودیت نقش و کاربرد آن دچار انزوای شدیدی شده است. در روش جدید خاتم مربع با استفاده از مبحث «جایگشت» در علم ریاضی و تلفیق آن با روش سنتی خاتم مربع، امکان تعیین جایگاه نقاط تیره و روشن در تصویر فراهم شده و به طبع آن، امکانات این هنر برای خلق تصاویر و نقوش تازه تا حد بسیار زیادی افزایش یافته و به همین دلیل امکان کاربرد آن در زمینه های مختلف، به وجود آمده است. بخش عمده ای از این پژوهش به صورت عملی انجام می شود. در واقع فرضیات و ایده ها به صورت عملی در بوته ی آزمایش قرار می گیرد و نتایج به دست آمده می تواند موجب اثبات فرضیه ها و پاسخ به سوالات شود. در انتها با ابداع روش طراحی و تولید تابلوخاتم (خاتم تصویری) و امکان خلق هر نوع تصویر با تکنیک خاتم مربع به وجود آمد و محدودیت های پیشین خاتم مربع (اندازه و کاربرد) به طور کلی در روش جدید بر طرف گردید تا نه تنها گام مهمی در زمینه ی رشد و ارتقای هنر خاتم برداشته شود، بلکه هنر خاتم مربع را از یک هنر در حال فراموشی، به هنری رو به رشد بدل گرداند. اثبات عملی نتایج تئوری با گزارش کامل مراحل اجرایی و ساخت نقوش جدید با این روش، در انتهای این پژوهش ذکر گردیده است. از دست آوردهای این پژوهش معرفی دو شاخه جدید در خاتم مربع و باز شناخت و احیای شیوه فراموش شده هنر نوارچینی است.