مطالعه ساختار ژنومی و مورفولوژی برخی از لاین های حاصل از تلاقی گندم نان و تریتی پایروم

گندم نان معمولی خویشاوندان زیادی در تبار تریتیسه دارد که این تبار منبع ارزشمندی برای افزایش تنوع ژنتیکی بوده و ممکن است ژن هایی را برای مقاومت به آفات و بیماری ها در بهبود گندم در اختیار ما قرار دهد. روش های مختلفی برای انتقال ژن از گونه های بیگانه به گندم براساس ارتباطات تکاملی گونه ها مورد استفاده قرار گرفته است. یک گام مهم در انتقال ژن ها یا قطعات بیگانه تولید جابجایی رابرتسونی است؛ این نوع جابجایی می تواند به سرعت و از طریق مکانیسم شکست و اتصال برای کروموزوم های مورد نظر ایجاد گردد. به وجود آوردن لاین های گندمی که دارای جابجایی کروموزوم های بیگانه هستند استفاده عملی از آنرا در بهبود گندم آسان خواهد کرد. هدف از این مطالعه، تولید گندم دارای جابجایی رابرتسونی شامل کروموزوم های 2b گندم و 2eb تینوپایروم بیسارابیکوم از طریق مکانیسم شکست و اتصال سانترومری است. جابجایی رابرتسونی از طریق تقسیم نادرست سانترومر یونی والنت ها در آنافاز یک و به دنبال آن حرکت کروموزوم های تلوسنتریک ایجاد شده به یک قطب و اتصال انتهاهای شکسته شده طی اینترکینزیز میوز ii ایجاد می شود. این مکانیسم هر دو نوع جابجایی جبرانی و غیر جبرانی را ایجاد می کند. هدف از این تحقیق مهندسی هدفمند کروموزوم از طریق کوتاه کردن کروموزوم تینوپایروم بسارابیکوم در لاین دارای جابجایی 2eb(2b) که قبلا ایجاد شده بود می باشد و در این راستا حصول لاین های دارای جابجایی رابرتسونی دور از انتظار نخواهد بود. بسته به اینکه کدام کروموزوم ها در گندم جابجا شده است، شرایط محیطی چگونه است، جابجایی رابرتسونی مورد نظر را می توان با فراوانی نسبتا بالایی در نسل f2 و f3 بدست آورد. طی این تحقیق یک جمعیت f2 متشکل از 41 بذر حاصل از تلاقی لاین دارای جابجایی ds2eb(2b) و گندم نان رقم روشن به وجود آمد. این بذرها در گلدان کشت شده و41 لاین f2(l1-l41) بدست آمد وساختار کروموزومی 41 لاین حاصل با استفاده از سه نشانگر plug که قبلا بر روی کروموزوم های 2eb و 2b نقشه یابی شده بودند مطالعه شد. در بین گیاهان f2 دو لاین دارای جابجایی رابرتسونی (حدود 5 درصد) شناسایی شد. لاین دارای جابجایی t2ebs.2bl دارای ریشک های بلندتری نسبت به والدین خود بود این گیاه از نظر سیتوژنتیکی پایدار بود و ممکن است برای بهبود گندم مفید باشد. لاین های f3 (بذور حاصل از گیاهان f2) در پاییز سال 1392در مزرعه کشت شده و خصوصیات مورفولوژیکی در بهار 1393 اندازه گیری شد. دو لاین دارای جابجایی رابرتسونی (l20 و l11) شناسایی شد که از نظر صفات وزن هزار دانه، طول پرچم و طول ریشک دارای اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد نسبت به والد گندم روشن بودند. شمارش کروموزومی یکی از این لاین ها (l20) مشخص کرد که این لاین دارای 42 کروموزوم است لذا از پایداری ژنتیکی برخوردار بوده می تواند به عنوان منبع باارزشی در اصلاح گندم مورد استفاده قرار گیرد.