عوامل تعیین کننده انتشار آلودگی در ایران با تاکید بر مخارج دولت

در چهار ده? اخیر رشد انتشار دی اکسید کربن به عنوان مهم ترین آلاینده محیط زیست، بیش از رشد اقتصادی ایران بوده است. از طرفی با توجّه به پدید? شکست مکانیزم بازار در خصوص عرض? کالای عمومی مانند خدمات زیست محیطی، مداخل? دولت در بازار و اتّخاذ سیاست های زیست محیطی مناسب امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد، مطالع? حاضر با هدف تحلیل نقش دولت در انتشار دی اکسید کربن انجام شده است. نقش دولت شامل دو جزء اثر مستقیم و غیر مستقیم دولت بر انتشار دی اکسید کربن می شود. این اثرات با استفاده از یک سیستم معادلات همزمان برای اقتصاد ایران در دور? زمانی (1390- 1354) مورد ارزیابی و تحلیل تجربی قرار گرفته است. سیستم معادلات همزمان تصریح شده شامل روابط عوامل تعیین کنند? انتشار آلودگی و معادل? درآمد سرانه یا تولید سرانه می شود. معادل? انتشار آلودگی اثر مستقیم متغیّرهای توضیحی از جمله مخارج دولت را بر آلودگی اندازه گیری می کند در حالی که اثر غیر مستقیم با استفاده از معادل? تولید ناخالص سرانه مورد سنجش قرار می گیرد. این سیستم به دو صورت ایستا و پویا برآورد شد. یافته های حاصل از تخمین معادلات نشان داد که سهم مخارج دولت از تولید ناخالص داخلی در مجموع اثر قابل ملاحظه ای بر انتشار دی اکسید کربن ندارد. امّا افزایش تولید ناخالص داخلی و همچنین آزادسازی تجارت و سرمایه گذاری اثر معنی داری بر انتشار دی اکسید کربن نشان دادند که اثر این متغیّرها عمدتاً به طور غیر مستقیم و از طریق تولید انجام می شود. همچنین نتایج نشان داد به جز متغیّر جمعیّت، با افزایش سایر متغیّرها در هر دو رویکرد ایستا و پویا، انتشار دی اکسید کربن سرانه افزایش خواهد یافت. در مجموع نیز میزان افزایش انتشار دی اکسید کربن در الگوی پویا کمتر از الگوی ایستا به دست آمد. یافته های حاصل از محاسب? اثرات مستقیم و غیر مستقیم مخارج دولت بر انتشار آلودگی نشان داد در هر دو رویکرد ایستا و پویا، مخارج دولت تنها به صورت مستقیم بر انتشار آلودگی اثرگذار است و اثر غیر مستقیم از لحاظ آماری معنی دار نیست. ضریب متغیّر سهم مخارج دولت از تولید ناخالص داخلی در رویکرد ایستا و پویا به ترتیب 08/0 و 16/0 به دست آمد که نشان می دهد مخارج دولت مساعدت قابل ملاحظه ای به انتشار آلودگی ندارد.