اثر تنش سرما و نور بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی دو رقم سویا [glycine max (l.) merr.]

تنش های محیطی مهم ترین عوامل کاهنده ی عملکرد محصولات کشاورزی هستند. در این بین تنش سرما و نور از مهم ترین عوامل محیطی می باشند که منجر به بروز تنش اکسیداتیو و تغییرات فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و بیوشیمیایی در سلول و در مجموع در گیاه شده و کاهش عملکرد محصولات را به همراه دارد. بنابراین، به منظور بررسی اثرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی تنش سرما در سطوح مختلف نور بر گیاه سویا آزمایشی گلخانه ای روی دو رقم سویا به صورت فاکتوریل بر پایه ی طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. عامل های آزمایش عبارت بودند از: تنش سرما (28 و 5 درجه سانتی گراد)، شدت نور [شدت نور طبیعی (8000 لوکس) و کم (2000 لوکس)] و دو رقم سویا (032 و bp). سه هفته پس از کاشت به منظور اعمال تیمارهای نور و دما گیاهچه های سویا به مدت 12 روز به اتاقک های رشد منتقل گردیدند و صفات رویشی، فیزیولوژیک و فعالیت آنزیم های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز اندازه گیری شد. همچنین پارامترهای فلورسانس کلروفیل پس از شروع اعمال تنش در طی شش مرحله با فاصله زمانی 48 ساعت اندازه گیری گردید. سرما به طور کلی کاهش تعداد گره در ساقه، تعداد برگ، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک ساقه، میزان کلروفیل a، a+b و حجم ریشه را به دنبال داشت. همچنین، با کاهش شدت نور از 8000 به 2000 لوکس وزن خشک ساقه افزایش معنی داری یافت. دو رقم مورد مطالعه از نظر برخی صفات اندازه گیری شده از قبیل ارتفاع تا اولین گره، تعداد گره در ساقه، سطح برگ، نسبت اندام هوایی به ریشه و وزن خشک ساقه با یکدیگر تفاوت معنی داری را نشان دادند. به طوری که رقم bp دارای ارتفاع تا اولین گره، تعداد گره در ساقه، سطح برگ و نسبت اندام هوایی به ریشه بیشتری نسبت به رقم 32 بود. در عین حال، رقم 32 از وزن خشک ساقه بیشتری در مقایسه با رقم bp برخوردار بود. همچنین نتایج حاکی از معنی داری برهمکنش های سرما با شدت نور، سرما با رقم و شدت نور با رقم در اکثر صفات مورفولوژیک و برخی صفات فیزیولوژیکی از قبیل کلروفیل b، صفات بیوشیمیایی مانند میزان پراکسید هیدروژن و مالون دی آلدئید و همچنین بیشتر پارامترهای فلورسانس کلروفیل از جمله حداکثر کارایی کوانتومی فتوسیستم ii (fv/fm)، کارایی کوانتومی فتوشیمیایی موثر فتوسیستم ii [y(ii)]، و خاموشی غیرفتوشیمیایی (npq) بود. در بررسی اثر تنش سرما در دو شدت نور 2000 و 8000 لوکس در دو رقم سویا نیز مشخص شد که تیمار سرما تعداد گره در ریشه، وزن تر ریشه، عدد اسپد و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز را کاهش و قطر ساقه، میزان نشت الکترولیت، پرولین و فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز را افزایش داد. بنابر این با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق می توان بیان نمود که با وجود ایجاد خسارت تنش سرما در هر دو سطح نوری (2000 و 8000 لوکس) بر صفات رویشی، فلورسانس کلروفیل و آنتی اکسیدانی در بوته های سویا، میزان این خسارت در شدت نور طبیعی، شدیدتر بود.