دیدگاه و مواجهه هاشمیان با مساله رهبری از سال 11 تا 132ه.ق

هاشمیان (بنی هاشم) منسوب به عمرو بن عبد مناف جدّ دوم پیامبر(ص) هستند که پیش از اسلام جزو خاندان های مشهور قریش به شمار می رفتند. با بعثت پیامبر(ص) بر اهمیّت ایشان بسیار افزوده شد و تمامی اعضاء خاندان در متن حوادث و وقایع دوران اسلامی قرار گرفتند. قداست پیامبر اسلام (ص) پس از وفات، به هاشمیان منتقل شد. به این علّت گروه های مختلف هاشمی به تدریج، کم و بیش خود، مدعی میراث پیامبر (ص) در موارد گوناگون شدند، که به بروز اختلاف نظر و موضع گیری های غیر همسو میان ایشان، در برخورد با حوادث مختلف منجر و به چالش های عقیدتی، سیاسی و ستیز و کشمکش انجامید. این موضوع از زوایای گوناگونی قابل بررسی است، که مساله رهبری یکی از جهت های مهمی است که تبیین و تحلیل آن روشنگر واقعیت های بسیاری نه فقط درباره هاشمیان، بلکه جامعه مسلمانان در سده نخستین است. در این رساله، نخست به مولفه های مهم رفتار هاشمیان در برخورد با مساله « رهبری» و پذیرش رهبر پرداخته و در ادامه نقش و دیدگاه امامان شیعه درباره این موضوع بررسی شده است. سپس علّت اصلی بروز چنین رفتاری توسط هاشمیان مورد تحلیل قرار گرفته است. پس از بررسی تحلیلی و انتقادی، مشخص شد، با تسلط گفتمان خلفا بر پایه ی دو مولفه قبیله و منفعت، دامنه و مفهوم اهل بیت تغییر یافته و گسترده شد. هاشمیان با عدم اعتقاد به مولفه های مشترکی درباره رهبری، خود را اهل بیت پیامبر(ص) و مدعی رهبری معرفی کردند. در این میان امامان شیعه توانستند، با طرح مولفه هایی از عقیده بر اساس تحولات و نیازهای هر دوره، مبانی رهبری خود را تبیین کرده و گفتمان اهل بیت را در برابر گفتمان خلفا تثبیت کنند. کلمات کلیدی: هاشمیان، رهبری، اهل بیت، خلفا، گفتمان، عقیده، قبیله، منفعت.