بررسی سیستم طرح و ساخت و تامین مالی (epcf/dbf) و کاربرد آن در توسعه صنعت نفت کشور

صنعت نفت ایران مهم ترین صنعت و در عین حال موتور محرکه کشور محسوب می شود. ایران در سال 2007 چهارمین صادر کننده عمده نفت خام جهان بود. طبق برآوردهای مجله نفت و گاز ، تا ژانویه 2011 ذخایر قطعی نفت ایران در حدود 137 میلیارد بشکه می باشد که حدود 10 درصد ذخایر کل جهان است و همچنین ایران دارای 1045 تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی می باشد که حدودا 16 درصد از ذخایر کل جهان است. در پایان سال 2008 میزان تولید نفت ایران بیش از 4 میلیون بشکه در روز برآورد می شد. ولی صادرات نفت ایران در طول سال 2012 در روندی تقریبا ثابت با کاهش روبرو شد. به طوریکه این صادرات در ماه سپتامبر این سال به 860 هزار بشکه در روز رسید. بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته در برنامه پنجم توسعه(1390 تا 1394) ، صنعت نفت برای پیشبرد 360 طرح اولویت دار خود، حدود 245 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد که از این رقم باید 150 میلیارد دلار در حوزه بالادستی صنعت نفت سرمایه گذاری شود. به این ترتیب در طول برنامه پنجم ، تنها برای توسعه بخش بالا دستی صنعت نفت ، باید بطور میانگین سالانه 30 میلیارد دلار سرمایه گذاری جذب شود. از آنجاییکه تعریف و انتخاب قالب قراردادهای بخش نفت و گاز ، مستقیما معین کننده نحوه تامین مالی آنهاست و با ذکر این نکته که حجم مبالغ و هزینه های پروژه های نفتی با پروژه های دیگر بخش ها قابل مقایسه نیست، وزارت نفت در سال 1390 دستورالعملی تحت عنوان " دستورالعمل استفاده از روش epcf جهت انتخاب شرکتهای صلاحیت دار" را تدوین و منتشر کرد تا از این روش اجرای پروژه در کنار دیگر روش های اجرا با هدف بهره گیری از توان مالی و مدیریتی بخش خصوصی کشور در صنعت نفت استفاده گردد. از این رو به دلیل نو بودن این قالب قراردادی و اما و اگر های بسیار درباره این دستورالعمل و همچنین عدم آشنایی دستگاه های ذیربط چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی و نبود بستر مناسب برای پیاده سازی سریع این قالب قراردادی ، بررسی سیستم اجرای پروژه epcf و شناخت زیرساختها و بستر مورد نیاز برای پیاده سازی مناسب و موثر آن در صنعت نفت کشور ضروری می نمود. تحقیق حاضر ضمن بررسی مشخصه ها و چالش های روش انجام پروژه طرح و ساخت و تامین مالی ، به کنکاش پیش زمینه ها و بستر مورد نیاز برای پیاده سازی این روش انجام پروژه می پردازد. نتایج تحقیق مشخص نمود که اولا روش طرح و ساخت و تامین مالی در شرایط تحریم و با تکیه بر توان فنی و مالی داخلی، قابلیت اجرایی در پروژه های بالادستی و فراساحلی حوزه نفت و گاز را ندارد و به فرض از میان برداشته شدن تحریم ها، باز هم جذابیت کافی برای شرکت های بین المللی نفتی و موسسات سرمایه گذاری خارجی برای ورود به پروژه های عظیم بالادستی را ندارد اما برای پروژه های با مقیاس کوچک تر و در حوزه پایین دستی با اما و اگرهایی قابل پیاده سازی و اجرای موفقیت آمیز است. ثانیا در همین حوزه پایین دستی، به دلیل عدم برخورداری سیستم بانکی و بازارهای مالی کشور از بلوغ کافی، از بین 5 گونه مختلف این روش، تنها روش های dbf به اعتبار خریدار و بیع متقابل در شرایط فعلی کشور ، جذابیت کافی برای ورود به پروژه های بلند مدت صنعت نفت را برای پیمانکاران و نظام تامین مالی کشور ایجاد خواهد کرد. واژگان کلیدی: روش انجام پروژه، epcf، تامین مالی، صنعت نفت، نظام بانکی و بازارهای مالی، صندوق توسعه ملی.