کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (با تاکید بر تحریم های اخیر)

مسأله وابستگی به درآمدها و عواید نفتی از مهم ترین مسایل تهدید کننده و بحران زا در دهه اخیر بوده است که در زمان تشدید تحریم های بین المللی علیه ایران به صورتی جدی تر مورد توجه قرار گرفت. البته از زمان اکتشاف و استخراج نفت همواره مساله وابستگی نظام سیاسی و اقتصادی به درآمدهای نفتی مطرح بوده و از زمان پهلوی دوم تاکنون، ذیل مساله دولت تحصیلدار مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. مسأله اصلی و دال مرکزی این پژوهش تاثیر وابستگی به درآمدهای نفتی در امنیت ملی ایران است. این نوشتار به تفصیل با برشماری تجربه های برخی کشورها و نیز کاربست نظریه های مهم در این باب، به این نتیجه دست یافت که اساسا صرف وابستگی مزبور نمی تواند تهدید کننده یا تهدید زا باشد بلکه نحوه تخصیص و توزیع این درآمدهاست که قادر است امنیت سیاسی و اقتصادی را تهدید کرده و یا به چالش بکشد. در ادامه نیز با اشاره به شاخص هایی مثل نسبت صادرات مواد خام بر کل صادرات، نسبت درآمدهای نفتی به تولید ناخالص ملی، درصد پوشش درآمدهای نفتی بر بودجه سالانه عمومی و عمرانی، با تصدیق ربط و نسبت وثیق مساله امنیت ملی به درآمدهای نفتی در بعد و قبل از تحریم ها به جنبه های مختلف این قضیه و کیفیت ارتباط آن با مساله امنیت ملی پرداخته شده است. در پایان نیز با ارائه جمع بندی منسجم در پی ارزیابی راهکارهای برون رفت از چرخه وابستگی برآمده و در نهایت به چند الگوی ممکن پرداخته شده است.