تجزیه و تحلیل اقتصادی کشاورزی برنج در استان مازندران و راهکارهایی در جهت دستیابی به حداکثر سودآوری

بسیاری از اقتصاد دانان کشاورزی را به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی در مراحل اولیه توسعه دانسته اند. نقش بخش کشاورزی از لحاظ تأمین درآمد، اشتغال، ارز آوری، بازار و به ویژه تأمین غذا در میان سایر بخش ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از وظایف اصلی کشاورزی در هرکشوری تامین نیازهای غذایی آن جامعه است. اهمیت تأمین غذا به تنهایی می تواند مبنای استراتژی توسعه اقتصادی باشد. استان مازندران با توجه به موقعیت خاص اقلیمی از دیر باز به عنوان یکی از پایه های اصلی کشاورزی و تأمین مواد غذایی در ایران مطرح میباشد و رتبهی اول تولید برنج را در کشور دارا است. به طور کلی اقتصاد مازندران قطع نظر از برخی فعالیت های محدود صنعتی و اقتصادی متکی بر کشاورزی است، اما این فعالیت مهم در سالهای اخیر رو به کاهش نهاده است. اکثر کشاورزان از میزان سودآوری کشاورزی برنج رضایت نداشته و از آینده شغلی خود نا امید هستند و به دنبال تغییر کاربری اراضی بخصوص در اراضی نزدیک به دریا می باشند. این کاهش علاقه به کشت با کاهش زمین های کشاورزی همراه بوده و در پی آن میزان بیکاری نیز در این استان افزایش می یابد. پس باید به دنبال راهکارهایی بود تا این فعالیت مهم دوباره زنده شود و این امید به آیندهی شغلی دوباره برای کشاورز برنج کار فراهم شود. بررسی تحقیقات پیشین نشان داد که اکثر مطالعات انجام شده در زمینهی بهبود میزان برداشت (بازده بیشتر در تولید)،کاهش میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید و تبدیل، بررسی سیستم دستگاهها و ماشینآلات کشاورزی و همچنین بررسی و تحلیل بهرهوری و عوامل تولید میباشد که مطالعات انجام شده به دنبال افزایش تولید و کاهش ضایعات به منظور تحصیل محصول بیشتر میباشند. امّا اهداف اصلی در این پایان نامه با دیدی اقتصادی و مهندسی به دنبال مشخص کردن تصویری گویا و روشن از وضعیت موجود بخش کشاورزی در اقتصاد استان مازندران و تعیین نسبت درآمد به هزینه یک کشاورز برنج کار در طول دوره 10 ساله (1382 الی 1391) است تا فرضیه اول اثبات شود که کشاورزی برنج در استان مازندران با روش های موجود توجیه اقتصادی ندارد. سپس با شناساسی عوامل هزینهزا به عنوان متغیرهای مستقل و تعیین هزینهی مراحل مختلف کشت برنج، به دنبال تغییر در شیوهی مراحل مختلف کشت (که در ابتدا روش سنتی میباشد) با روشهای جدید (مکانیزاسیون) و سپس تحلیل آثار و پی آمدهای اقتصادی اجرای گزینه های مختلف و انتخاب پیشنهاد گزینه برتر، به دنبال کاهش هزینهها و افزایش سودآوری میباشد، تا فرضیه دوم بررسی شود که امکان بهبود ظرفیت و روشهای تولید در این بخش وجود دارد. این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی و از منظر گردآوری داده ها روشی علی– مقایسه ای محسوب می شود. روش گردآوری اطلاعات نیز میدانی است. متغیرهای مستقل این تحقیق شامل پارامترهای هزینه در مراحل مختلف تولید و تبدیل شامل هزینهی کارگر، هزینهی بذر، هزینه ی سم، هزینهی حمل و نقل، هزینهی خرمنکوبی، تبدیل، آبیاری و ... میباشد. این پارامترها به طور کامل در پرسشنامه ی پیوست این پایانامه موجود است. متغیرهای وابسته عبارتند از: میزان کشت برنج در استان مازندران، میزان هزینهی کل، میزان درآمد کل، میزان سود خالص و نسبت درآمد به هزینه. جامعه آماری شامل کلیهی زمینهای زیر کشت محصول برنج در 15 شهرستان مهم تولید این محصول و حجم نمونه 50 نفر، شامل کشاورزان برنجکار در 15 شهر ذکر شده استان مازندران، از سال 1382 الی 1391 میباشد. ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیق حاضر مصاحبه، پرسشنامه و اطلاعات مستند در سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران است. جهت پاسخگویی سوالات و بررسی هر یک از فرضیه ها از تکنیک های اصلی اقتصاد مهندسی (ارزش فعلی و نسبت درآمد به هزینه ) استفاده شده است. با تجزیه وتحلیل صورت گرفته در فصل چهارم مشخص شد که اگرچه هزینه حاصل از کشاورزی برنج در استان مازندران هر ساله افزایش یافته است به طوری که پس از گذشت 10 سال این درآمد به بیش از 3برابر رشد پیدا کرده است، اما در مقابل این افزایش هزینه درآمد حاصل نیز به همان نسبت رشد داشته است به طوری که وقتی با استفاده از نرخ تورم و نرخ ترجیح زمانی (نرخ سود یک ساله بانکی) تبدیل و به سال مبناء (سال 1382) انتقال می یابد و با سال مبناء مقایسه می شود، تفاوت قابل ملاحظه ای وجود ندارد و علی رغم نگرانی کشاورزان به سودآور نبودن کشت برنج در استان مازندران این فعالیت هنوز می تواند سودآور باشد. اما این پایان کار نیست و نشان داده شده است که امکان بهبود در شرایط و سودآورتر کردن کشت برنج وجود دارد و میتوان به این فعالیت مهم در استان رونق بیشتری بخشید