شناسایی شته های درخت انار و زنبورهای پارازیتوئید آن ها در استان خراسان رضوی و برآورد پارازیتیسم با استفاده از روش های سنتی و مولکولی

شته ها از مهم ترین آفات گیاهی کشور هستند که هر سال خسارات قابل توجهی را به محصولات کشاورزی وارد می کنند. این آفات باعث کاهش میزان فتوسنتز، کاهش رشد جوانه ها و درنهایت باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شوند. زنبورهای پارازیتوئید زیرخانواده ی aphidiinae (braconidae: aphidiinae) و هم چنین خانواده ی aphelinidae از مهم ترین دشمنان طبیعی شته ها محسوب می شوند. جثه ی ریز آن ها مانعی جهت شناسایی، تعیین جایگاه تاکسونومی و ردیابی آن ها در بدن میزبان به منظور کاربرد هرچه بهتر آن ها در برنامه های کنترل بیولوژیک می شود. در مطالعه ی حاضر با تلفیق روش های سنتی و جدید مبتنی بر تکثیر نواحی ژنی coi و 28s این دسته از پارازیتوئیدها شناسایی و جایگاه تاکسونومی آن ها مشخص گردید. هم چنین جهت تعیین پتانسیل پارازیتوئیدهای زیرخانواده ی aphidiinae در پارازیته کردن میزبان، تلفیقی از دو روش شمارش پارازیتوئیدهای ظاهر شده و روش مولکولی مبتنی بر تکثیر ناحیه ی ژنی 16s به کار برده شد. نمونه برداری ها در سال های 1391 تا 1392 از درختان انار در شهرستان های مشهد، کاشمر و نیشابور انجام شد. در گروه شته ها دو گونه با نام های aphis punicae passerini و macrosiphum euphorbiae thomas جمع آوری و شناسایی شدند. از پارازیتوئیدهای مربوط به زیرخانواده ی aphidiinae گونه های lysiphlebus fabarum marshall، binodoxys angelicae haliday، ephedrus persicae frogatt و از پارازیتوئیدهای خانواده ی aphelinidae گونه ی aphelinus paramali zohavi and rozen جمع آوری و شناسایی شدند. از گروه هیپرپارازیتوئیدها، گونه ی syrphophagus aphidivorus mayer و جنس های alloxysta sp. و pachyneuron sp. جمع آوری و شناسایی شدند. این اولین گزارش جهانی از فعالیت شته ی m. euphorbiae روی درختان انار و اولین گزارش جهانی از فعالیت پارازیتوئید b. angelicae روی شته ی انار و اولین گزارش در ایران از فعالیت پارازیتوئید a. paramali روی شته ی انار است. نتایج حاصل از داده های مولکولی نشان داد که ژن coi بهتر از ژن 28s قادر به شناسایی پارازیتوئیدها می باشد و تلفیق دو ناحیه ی ژنی با دقت بیشتری توانست جایگاه تاکسونومی پارازیتوئیدها را مشخص کند. نتایج حاصل از برآورد پارازیتیسم a. punicae توسط پارازیتوئیدهای زیرخانواده ی aphidiinae نشان داد که روش مولکولی نسبت به روش شمارش پارازیتوئیدهای ظاهر شده با دقت بیشتر توانست پارازیتیسم را برآورد کند. این مطالعه اولین تحقیق در چهارچوب شناسایی مولکولی پارازیتوئیدها و هیپرپارازیتوئیدهای شته های انار در جهان است و اولین مطالعه به منظور برآورد پارازیتیسم شته ها با رویکرد مولکولی در ایران است. نتایج این تحقیق موید آن است که در برنامه های پژوهشی کنترل بیولوژیک، رهیافت مولکولی می تواند به عنوان روشی مکمل در کنار روش های سنتی به کار برده شود.