اوضاع سیاسی و اجتماعی کرمان در دوره های افشار و زند

این پژوهش، به بررسی اوضاع سیاسی – اجتماعی کرمان، در دوره های افشار و زند، بر اساس روش تاریخی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی پرداخته است. شیوه ی جمع آوری اطلاعات در تحقیق مبتنی بر گردآوری داده ها از منابع دست اول است. هدف از این نوشتار، ارزیابی و بررسی وضعیت ایالت کرمان در این دوران تاریخی مورد بحث و شفاف نمودن ابعاد مبهم و تاریک این ادوار از تاریخ کرمان است. یافته های اساسی تحقیق حاضر این است که وضعیت سیاسی- اجتماعی ایالت کرمان از زوال حکومت صفویه تا سقوط زندیه تحت تأثیر نقش مواصلاتی این ایالت با منطقه سوق الجیشی قندهار در طول دوره ی افاغنه و افشاریه و موقعیت جغرافیایی این ایالت در همجواری با پایتخت زندیان بود. کرمان یکی از شهر های بسیار آباد دوره ی صفویه بوده، قرار گرفتن بر سر راه های تجاری منتهی به دریا، پشم و کورک بسیار مرغوب کرمان، وجود کارگاه های شال بافی، قالی بافی و ظروف چینی در این شهر با پشتیبانی حاکمان بزرگی مثل گنجعلی خان و یا جانی خان شاملو، کرمان را به یکی از شکوهمند ترین ادوار خود رسانده بود، اما بی توجهی امنای دولت صفوی در اصفهان به شرق ایران مخصوصاً بلوچستان، سیستان و قندهار سبب شورش افغان های غلزایی و متحدین بلوچشان شد. در طی حکومت هفت ساله ی افغان ها، کرمان مسیر عبور سپاهیان و خانواده های آنان از قندهار به اصفهان بود که مصیبت های بسیاری دامن گیر آن گردید که در نهایت موجب سقوط کرمان و سرانجام اصفهان شد. طبیعی است که عظمت دوره ی گنجعلی خان سیر نزولی خود را به سرعت شروع کرده و کرمان تبدیل به مرکز نبردهای سید احمد خان صفوی و افغان ها شد و هرچه کرمانیان داشتند، یکباره بر باد رفت. در دوره ی ظهور نادر این ایالت یکی از ناگوارترین دوره های خود را پشت سر گذاشت. طلوع نادر، نه تنها مرهمی برای وضعیت اجتماعی، اقتصادی رو به زوال کرمان نبود، بلکه شاید کرمانی ها در مقاطعی، افغان ها را به نادر بیشتر ترجیح می دادند. تحت تأثیر دو لشکرکشی نادرشاه، وضعیت اقتصادی کرمان سیر نزولی یافت و بحران های شدید اقتصادی گریبان گیر آنان گردید. در دوره ی حکومت کریم خان زند، به دلیل همجواری ایالت کرمان با فارس آباد و معمور و با توجه به تلاش کریم خان در ایجاد امنیت و آسایش، وضعیت سیاسی و اجتماعی این ایالت رو به بهبود رفت، لیکن در دوره ی جانشینان کریم خان، مجدداً این ایالت تحت تأثیر در گیری های داخلی رو به زوال رفت و در نهایت در دوره ی سلطنت لطفعلی خان زند، با فرار این آخرین بازمانده زند به کرمان، شهر مورد حمله آقا محمد خان قاجار در مسیر زوال و تخریب قرار گرفت. کلمات کلیدی: کرمان، افشار، زند، نادر شاه افشار، کریم خان زند، سیاسی، اجتماعی