مدلسازی رفتار رانندگان شاغل در شرکت اتوبوسرانی تهران بر اساس فرهنگ ایمنی سازمان با پیش نگری اثربخشی روش های کاهش تصادفات

با توجه به نرخ بالای تصادفات و اطلاعات ناچیز در مورد تأثیر فرهنگ ایمنی بر رفتارهای مرتبط با ایمنی کارکنان یک سازمان و فقدان مدل¬های بومی در این زمینه، اهداف اصلی این مطالعه توسعه¬ی ابزاری برای سنجش فرهنگ ایمنی و رفتار ناایمن رانندگان (بررسی روایی و پایایی) در شرکت اتوبوس¬رانی و مدل¬سازی معادلات ساختاری برای بررسی روابط علی متغیرهای پنهان (فرهنگ ایمنی، رفتار ناایمن رانندگان و تصادفات) می¬باشد. پرسشنامه¬ها براساس مطالعات گذشته و دیدگاه 15 نفر از پانل خبرگان (اساتید، دانشجویان) تهیه و از نظر روایی (صوری، محتوا) بررسی شدند. جهت سنجش پایایی پرسشنامه¬ها از روش آزمون-بازآزمون (توسط30 نفر از رانندگان) استفاده شد. به منظور تحلیل عامل اکتشافی (تشخیص عامل¬ها)، مدل¬سازی و تحلیل عامل تأییدی (تأیید عامل¬ها) در مجموع 495 پرسشنامه در جلسات حضوری در سامانه¬ها، مناطق و پایانه¬های اتوبوس¬رانی تکمیل گردید که از این تعداد 336 پرسشنامه¬ بر اساس معیار، جهت بررسی تحلیل عامل اکتشافی، مدل¬سازی، اصلاح مدل و تحلیل عامل تأییدی هر دو پرسشنامه به دو نیم (یعنی 168 مورد) تقسیم شدند. از نرم افزار spss 16 و lisrel 8.8 برای تحلیل داده¬ها استفاده شد. تحلیل عامل اکتشافی 5 عامل (سبک رهبری و ارزش¬های شرکت، استفاده از اطلاعات سوانح و برنامه¬های پیشگیری، تعهد مدیریت و خط¬مشی ایمنی، مشارکت و کنترل ) و 5 عامل (تخلفات بزرگراه، خطرناک، ریسک¬پذیری، متداول و حفظ پیشرفت) را به ترتیب برای فرهنگ ایمنی و رفتار ناایمن رانندگان استخراج نمود. تحلیل عامل تأییدی، عامل¬های هر دو پرسشنامه را براساس شاخص¬های برازش مناسب تأیید نمود. نتایج مدل¬سازی نیز نشان داد که فرهنگ ایمنی با رفتار ناایمن رانندگان (r=-0.42 , t=-4.81) و تصادفات (r=-0.27 , t=-3.26) ارتباط منفی و معنی¬دار دارد. پرسشنامه¬ها از روایی و پایایی مناسب و برای استفاده در مطالعات آینده قابل اعتماد هستند. نتایج مدل¬سازی بیانگر نقش موثر فرهنگ ایمنی در ارتقاء رفتار ایمن رانندگان (r2=0.18) و کاهش نرخ تصادفات (r2=0.25) است. در نتیجه با ارتقاء فرهنگ ایمنی تقریباً به میزان 20% از تخلفات رانندگان و به میزان 25% از تصادفات رانندگی کاسته می¬شود. بنابراین تخلفات رانندگان را می توان با تلاش برای تغییر نگرش، عقاید و هنجارهای اجتماعی کاهش داد.