بررسی کشت بافت در گل گاو زبان ایرانی (echium amoenum) و اروپائی (borago officinalis)

گل گاو زبان یکی از گیاهان دارویی معروف می باشد که از گذشته های دور در طب سنتی موارد استفاده فراوان داشته است. لذا بررسی کشت بافت گل گاو زبان مهم می باشد. در این تحقیق درصد و سرعت جوانه زنی در محیط کشت ms به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل نوع رقم در دو سطح (گل گاو زبان ایرانی و اروپائی)، تیمار خراش دهی در دو سطح (بذر بدون خراش و بذر خراش داده شده) و تیمار نوری در دو سطح (روشنایی و تاریکی) بودند. در آزمایش دیگر بررسی درصد کالوس زایی و مدت زمان تا کالوس زایی و باززایی در گل گاو زبان، به صورت آزمایش فاکتوریل در محیط کشت msو در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل نوع رقم (گل گاو زبان ایرانی و اروپائی)، نوع ریز نمونه (برگ، دمبرگ، ناحیه مریستمی و ساقه)، غلظت های هورمونی naa (صفر، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) و kin (صفر، 2/0، 4/0 و 6/0 میلی گرم در لیتر) می باشند. درصد باززایی در این گیاهان نیز با سه غلظت 2، 5 و 7 میلی گرم در لیتر هورمون های iba و bap مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که نوع رقم، تیمار خراش دهی، تیمار نوری و اثر متقابل آنها روی درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی اثر معنی دار دارند. مقایسه میانگین درصد جوانه زنی نشان داد رقم گل گاو زبان اروپایی بیشترین درصد جوانه زنی (5/17 =درصد( y) ?) را نسبت به گل گاو-زبان ایرانی (5/2 =درصد( y) ?) داشته است. نوع ریز نمونه برای صفات درصد کالوس زایی، مدت زمان تا شروع کالوس زایی و وزن تر کالوس اثر معنی داری را نشان داد. غلظت های مختلف هورمون های naa و kin نیز اثر معنی داری را روی صفات درصد کالوس زایی، مدت زمان تا شروع کالوس زایی و وزن تر و خشک کالوس نشان دادند. در بین ریزنمونه های مورد بررسی، ریزنمونه دمبرگ بیشترین (65/46 = درصد( y) ?) و ساقه کمترین (85/9 = درصد( y) ?) درصد کالوس زایی را نشان دادند. مقایسه میانگین اثر نوع ریز نمونه روی مدت زمان لازم تا شروع کالوس زایی نشان داد که ریزنمونه دمبرگ کمترین (3/11 = روز( y) ?) و ساقه بیشترین (32/15 = روز( y) ?) زمان را برای شروع کالوس زایی نیاز داشتند. ریزنمونه ساقه کمترین وزن تر کالوس (085/0 = گرم( y) ?) رانسبت به سایر ریزنمونه ها نشان داد. مقایسه میانگین اثرمتقابل naa و kin روی درصد کالوس زایی نشان داد که غلظت هورمونی 1.5 mgl-1 naa + 0.2 mgl-1 kin و 1.5 mgl-1 naa + 0.6 mgl-1 kin بیشترین درصد کالوس زایی را داشتند. نوع ریزنمونه و غلظت های هورمون kin روی درصد باززایی مستقیم اثر معنی داری داشتند. همچنین ترکیب هورمونی ms + 5 mgl-1 bap + 2 mgl-1 iba بیشترین درصد باززایی غیرمستقیم را نشان داد. واژه های کلیدی: گل گاو زبان، جوانه زنی، کالوس زایی، باززایی.