ارزیابی نشان همزمان دو پدیده amo و enso بر رخداد خشکسالی های هواشناسی ایران با تأکید بر استان فارس

نوسان¬های چند دهه¬ای اقیانوس اطلس (amo) و النینو نوسان¬های جنوبی (enso)، از پدیده¬های بزرگ مقیاس اقیانوسی می¬باشند که تا اندازه زیادی با نوسان¬های آب و هوایی و اقلیمی پهنه¬های گرمسیری و فراگرمسیری در پیوند می¬باشند. این دو پدیده با دوره¬های نوسان دمای سطح آب پهنه¬ اقیانوس¬های اطلس و آرام شناخته می¬شوند. به گونه¬ای که پدیده نوسان¬های چند دهه¬ای اقیانوس اطلس، با نوسان¬های دمای سطح آب گستره¬های شمالی اقیانوس اطلس در بازه زمانی 40-20 سال و پدیده النینو نوسان¬های جنوبی با نوسان-های دمای سطح آب گستره¬های گرمسیری اقیانوس آرام در بازه زمانی زیر سالانه در پیوند می¬باشند.در این تحقیق پیوند میان این پدیده¬ها و برهمکنش آنها بر نوسان¬های بارش پائیزه (اکتبر- دسامبر) و زمستانه (ژانویه-مارس) 41 ایستگاه سینوپتیک و اقلیم شناسی جای گرفته در گستره¬های گوناگون ایران، در بازه زمانی 2010-1960 ارزیابی شد.داده¬های ماهانه نمایه نوسانات جنوبی (soi) در بازه زمانی (2010-1960) برای هر یک از ماه¬ها از پایگاه اطلاعاتی (http://www.bom.gov.au/index.shtml) گرفته شد و به عنوان نمایه enso به کار برده شد. سری زمانی نمایه amo نیز از پایگاه اطلاعاتی مرکز پیش بینی اقلیمی آمریکا، (http://gcmd.nasa.gov/records/gcmd_noaa_nws_cpc_amo.html) استخراج شد.در گام نخست فازبندی دو پدیده صورت گرفت و دوره¬های سرد و گرم enso (به ترتیب النینو و لانینا) و فازهای منفی و مثبت amo (به ترتیب با namo و pamo) فراهم گردید. همچنین دوره¬هایی که هر دو پدیده به گونه مشترک در فاز گرم و سرد جای گرفته¬اند به عنوان فازهای مشترک گرم و سرد (به ترتیب el-namo و la-pamo) محاسبه گردید.یافته¬ها نشان داد که جابجایی فازهای enso در فصل پائیز در بیشتر گستره¬های شمال باختر، باختر، جنوب باختر، مرکز و شمال خاور و برخی ایستگاه¬های جنوبی و خاوری کشور به اندازه زیادی می¬تواند پاسخگوی نوسان¬های بارش پائیزه و رخداد دوران¬های تر و خشک این پهنه¬ها باشد. در بیشتر بخش¬های کشور، جابجایی فازهای enso در فصل زمستان با نوسان¬های بارش این فصل در پیوند نمی¬باشد.جابجایی پائیزه فازهای amo در برخی ایستگاه¬های شمال، شمال خاور، شمال باختر و باختر کشور می¬تواند نوسان¬های بارش این گستره¬ها را توجیه کند. جابجایی زمستانه فازهای amo می¬تواند تا اندازه زیادی پاسخگوی نوسان بارش زمستانه و رخداد دوران خشک و تر برخی از گستره¬های شمال، شمال باختر، باختر، شمال خاور، مرکز و جنوب کشور باشد. به گونه¬ای که رخداد دوران تر همزمان با غالبیت فاز منفی و رخداد دوران خشک و کمبود منابع آبی با چیرگی فاز مثبت یا گرم این پدیده می¬باشد.همزمان با جابجایی پائیزه فازهای مشترک دو پدیده بارش¬های پائیزه در اکثر گستره¬های کشور شامل شمال، شمال خاور، شمال باختر، باختر، مرکز، جنوب، جنوب باختر دارای نوسان معنی¬دار بوده است و نشانگر آن است که برهمکنش پائیزه دو پدیده amo و enso می¬تواند تا اندازه زیادی پاسخگوی رخداد دوران تر و خشک پائیزه این گستره¬ها باشد. رخداد دوران تر پائیزه این گستره¬ها همزمان با چیرگی فاز el-namo و کاهش منابع آبی و رخداد دوران خشک پائیزه آنها همزمان با چیرگی فاز la-pamo است. جابجایی فازهای مشترک زمستانه دو پدیده نیز در بخش¬هایی از شمال، شمال خاور، شمال باختر، باختر، مرکز و جنوب کشور، پاسخگوی نوسان¬های بارش و رخداد دوران تر و خشک زمستانه می¬باشد. چیرگی فاز el-namo با افزایش میانگین بارش زمستانه و رخداد دوران تر و غالبیت دوران la-pamo با کاهش میانگین بارش و کمبود منابع آبی کشور در گستره¬های نامبرده می¬شود.