تعیین تراکم و ساختار جمعیتی بندپایان خاکزی (با تکیه بر حشرات خاکزی) در جنگل حیات وحش سمسکنده

بندپایان متنوع¬ترین گروه جانوران هستند که بیش از 78% گونه¬های جانوری را در خود جای داده¬اند. جنگل-های شمال ایران با گونه¬های گیاهی مختلف از قبیل انجیلی، بلند مازو، لرگ و لیلکی یکی از مهمترین و طبیعی¬ترین جنگل¬های معتدل پهن¬برگ برگ¬ریز در جهان است که خاک آن به دلیل داشتن ترکیبات آلی، زیستگاه موجودات مختلف می¬باشد. این موجودات خاکزی از نظر اندازه به سه گروه ماکروفون، مزوفون و میکروفون تقسیم می¬شوند. ماکروفون موجودات بزرگ¬تر از 2 میلی¬متر از قبیل حشرات، صدپایان، موریانه¬ها، هزارپایان، کرم¬های خاکی، حلزون¬ها، عنکبوت¬ها و ... را شامل می¬شوند. مزوفون شامل موجودات 1/0 تا 2 میلی¬متری است که عموماً در داخل حفره¬های خاک زندگی می¬کنند. این تحقیق شامل دو هدف می¬شد: اول مطالعه فون بندپایان خاکزی جنگل سمسکنده و دوم بررسی تغییرات تراکم و تنوع زیستی گونه¬ها جمعیت آن¬ها طی سال¬های 92-1391 بود. برای این منظور هردو ماه یک بار در فصول مختلف سال از سه بخش بستر خاک (خاک¬برگ)، لایه¬ی 3-0 سانتی¬متری و لایه¬ی 6-3 سانتی-متری خاک نمونه¬برداری شد. نمونه¬های خاک به آزمایشگاه منتقل گردید و جانوران آن توسط قیف برلیز جداسازی شد. نمونه¬ها در اتیلن گلیکول جمع¬آوری شده و به منظور شمارش و شناسایی به اتانول 70% منتقل گردیدند. در این تحقیق بیش از 5000 فرد از انواع جانوران ماکروفون از رده¬های مختلف در طی فصول مختلف سال جمع¬آوری گردید. در میان انواع جانوران ماکروفون جمع¬آوری شده از لایه¬های مختلف خاک جنگل سمسکنده حشرات بیشترین تراکم جمعیت را نشان داد. بعد از حشرات بیشترین تراکم جمعیت متعلق به رده¬ی هزارپایان و کمترین تراکم جمعیت متعلق به زیر رده¬ی شبه¬عقرب¬ها بود. بیشترین تراکم جمعیت بندپایان ماکروفون خاک در لایه¬ی خاک¬برگ، در مهر ماه و در لایه¬ی 3-0 سانتی¬متری خاک در آذر ماه و مرداد ماه مشاهده شد. کم¬ترین مقدار آن در بین لایه¬های مختلف خاک در لایه¬ی 6-3 سانتی¬متری در فروردین ماه مشاهده شد. بیشترین مقدار تنوع زیستی جمعیت بندپایان ماکروفون خاک جنگل سمسکنده در لایه¬ی خاک¬برگ و مهر ماه و کم¬ترین مقدار آن در لایه¬ی 3-0 سانتی¬متری و در فروردین ماه مشاهده گردید. در این تحقیق بیش از 6400 فرد از انواع جانوران مزوفون خاک جنگل سمسکنده از گروه¬های مختلف جانورانی در طی فصول مختلف سال جمع¬آوری گردید. در میان انواع جانوران مزوفون جمع¬آوری شده از لایه¬های مختلف خاک کنه¬ها از رده¬ی عنکبوتیان و پادمان از رده¬ی حشرات بیشترین تراکم جمعیت را نشان دادند. بیشترین تراکم جمعیت بندپایان مزوفون خاک در لایه¬ی خاک¬برگ در مهرماه و در لایه¬ی 3-0 سانتی¬متری در آذر ماه مشاهده شد. کم¬ترین مقدار تراکم جمعیت بندپایان ماکروفون در بین سه لایه¬ی مختلف در لایه¬ی 6-3 سانتی¬متری و در مرداد ماه مشاهده شد. بیشترین مقدار تنوع زیستی جمعیت بندپایان مزوفون خاک جنگل سمسکنده در لایه¬ی خاک¬برگ و در ماه¬های فروردین و مهر و کم¬ترین مقدار تنوع زیستی بندپایان ماکروفون در لایه¬ی 3-0 سانتی¬متری و در مهر ماه مشاهده شد. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می¬دهد که تنوع و تراکم بالایی از جانوران خاکزی در لایه¬های رویی خاک جنگل سمسکنده وجود دارد. این یافته¬ها خاطر نشان می¬دهد که در برنامه-های حفاظت از تنوع زیستی، توجه به موجودات خاکزی جنگل بایستی در نظر گرفته شود.