ارزیابی مقایسه ای تغییرات فصلی پوشش گیاهی با نوسانات فرسایندگی باران و تولید رسوب

فرسایش خاک از مهم ترین معضلات زیست محیطی، کشاورزی و تولید غذا در جهان است، که اثرات مخربی بر تمام اکوسیستم های طبیعی و تحت مدیریت انسان دارد. فرسایش و برخی از عوامل موثر بر آن نظیر فرسایندگی و پوشش گیاهی دارای چرخه فصلی هستند. اطلاعات کافی درازمدت از این چرخه از الزامات مدیریت صحیح این معضلات است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی تغییرات زمانی پوشش گیاهی و فرسایندگی و تاثیر آن بر میزان تولید رسوب در دو حوضه انتخابی کسیلیان در البرز شمالی و لتیان در البرز جنوبی بوده است. به این منظور ابتدا با توجه به آمار دبی سالانه، سه دوره زمانی به عنوان خشک سالی، ترسالی و متوسط انتخاب گردید. تصاویر ماهواره ای tm برای استخراج نقشه کاربری اراضی استفاده شد. تغییرات فصلی پوشش گیاهی 16روزه با بهره گیری از شاخص گیاهی (ndvi) استخراجی از تصاویر مودیس بررسی شد. در تحقیق حاضر، از روش حد وسط دسته ها برای تهیه منحنی سنجه رسوب استفاده شده و سپس با استفاده از دبی روزانه، رسوبدهی روزانه محاسبه شد. جهت محاسبه عامل فرسایندگی باران نیز از داده های رگبار یک دقیقه ای ایستگاه منتخب دارای باران نگار در هر حوضه استفاده شد. متعاقبا رسوبدهی و فرسایندگی 16 روزه مشابه با دوره های شاخص گیاهی، برای سه سال مورد بررسی برآورد گردید. بررسی نتایج ndvi نشان می دهد که افزایش و کاهش این شاخص با آن چه در طبیعت اتفاق می افتد انطباق داشته و با آغاز فصل سرما شاخص کاهش یافته و با ورود به فصل گرم شاخص سیر صعودی به خود می-گیرد. نتایج نشان داد، ndvi در حوضه لتیان دارای ضریب تغییرات بالایی در مقایسه با حوضه کسیلیان است. دلیل این موضوع احتمالا آب و هوای خشک تر این حوضه است. در حوضه کسیلیان، بین مقادیر 16 روزه شاخص گیاهی و مقدار رسوب تولیدی همبستگی منفی بالایی در هر سه سال خشک سالی، ترسالی و سال متوسط مشاهده شد، اما بالاترین همبستگی در سال آبی 84-83 به عنوان ترسالی، دیده شد. در مقابل در حوضه لتیان، بین شاخص گیاهی و مقدار رسوب تولیدی همبستگی معنی داری در هیچ یک از سه سال مشاهده نشد. در حوضه کسیلیان، زمان اوج رسوبدهی سه سال با هم یکسان نبود. در حالی که اوج رسوبدهی تمام سال ها در حوضه لتیان بدون تفاوت بارز زمانی در محدوده اوایل اسفند تا اوایل اردیبهشت همزمان با ذوب برف رخ داد. در حوضه کسیلیان تطابق بالایی بین تغییرات زمانی پوشش گیاهی، فرسایندگی و تولید رسوب وجود داشت، اما در حوضه لتیان احتمالا به دلیل رژیم بارش عمدتا برفی در زمستان، رسوب دهی در دوره زمستان از تغییرات فرسایندگی تبعیت نداشت. در نهایت بر اساس تغییرات زمانی رسوب دهی، فرسایندگی و شاخص پوشش گیاهی، برنامه های مدیریتی برای کاربری های کشاورزی، مرتع و جنگل ارائه گردید.