بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در تعیین قیمت آب آبیاری با استفاده از یک رهیافت چند معیاره در دشت قزوین

کمیابی منابع آب در تمام بخش¬ها بخصوص بخش کشاورزی یکی از مسایل مهم اقتصادی در یک اقلیم خشک و نیمه¬خشک محسوب می¬شود. کشور ایران یکی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان است. لذا استفاده بهینه از آب مطرح می¬گردد، بخصوص در دهه اخیر که موضوع کمیابی و کمبود نسبی آب بیش¬تر حس شده و مدیریت تقاضای آب به عنوان رویکردی جدید جلوه نموده و در نتیجه قیمت¬گذاری آب نیز به عنوان سازکاری برای مدیریت آن مورد توجه واقع شده¬است. اما استفاده از سیاست های قیمتی به منظور مدیریت منابع آب، تنها بر روی تقاضا تأثیر ¬گذار نیست، بلکه اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست¬محیطی خواهد داشت. بدین منظور این موضوع یکی از چالش¬های پیش روی دولت¬ها خواهد ¬بود تا بتوان یک سیستم قیمت¬گذاری برای آب در نظر بگیرد که هر سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست¬محیطی را پوشش دهد. لذا این پژوهش درصدد بررسی اثرات، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در تعیین قیمت آب آبیاری در اراضی تحت پوشش شبکه آبیاری دشت قزوین می¬باشد. اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق از طریق مصاحبه و تکمیل 151 پرسشنامه از کشاورزان منطقه مورد مطالعه و سازمان¬های مربوطه جمع آوری گردید. در این مطالعه در ابتدا، قیمت تمام شده آب (با در نظر گرفتن هزینه های سد و همچنین هزینه های سد و شبکه انتقال آب)، قیمت آب براساس قانون تثبیت آب بهاء، قیمت سایه ای آب در منطقه محاسبه گردید. در مرحله بعد با استفاده از مدل برنامه¬ریزی اثباتی و رهیافت حداکثر آنتروپی به بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ناشی از اعمال قیمت¬های تعیین شده در منطقه پرداخته شده است. سپس به منظور محاسبه وزن شاخص¬های اصلی و زیر شاخص¬های آنها از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد و در مرحله نهایی با استفاده از رهیافت تصمیم گیری گروهی topsis قیمت¬های تعیین شده رتبه بندی گردیدند. نتایج نشان می¬دهد، با توجه به اثرات منفی اقتصادی و اجتماعی افزایش قیمت آب آبیاری و اهمیت 80/62 درصدی این دو شاخص، قیمت¬های 196، 228 و 243ریال در اولویت قیمت¬گذاری قرار گرفتند. همچنین نتایج تحلیل حساسیت نشان داد، با افزایش اهمیت شاخص¬ و زیر شاخص¬های زیست محیطی، قیمت¬های بالاتر در اولویت قیمت گذاری قرار گرفتند.