بررسی زبان در ادبیات داستانی دفاع مقدس با تاکید بر رمان های سفر به گرای 270درجه،هلال پنهان و داستان کوتاه من قاتل پسرتان هستم

چکیده: در بررسی مختصات سبکی یک اثر معمولاً ویژگی های زبانی، ادبی، فکری و معنایی مدّنظر است. در بررسی ویژگی های زبانی به دلیل گستردگی این بخش آن را در سه سطح نحوی، آوایی و لغوی تقسیم‏بندی می‏نماییم.با آن که همه می‏‏دانیم زبان چیست امّا ارائه تعریفی جامع، مانع و علمی از آن به دلیل پیچیدگی، دشواری و گستردگی بیش از حدش کار آسانی نیست.گستردگی و پراکندگی جوامع از جهت جغرافیایی، تاریخی، تفاوت های شخصی، اجتماعی و موقعیت سنجی انسان‏ها از دلایل گستردگی زبان است. ساده ترین تعریف آن را چنین بیان می کنیم:زبان استعدادی شگفت انگیز، پدیده‏ای انعطاف پذیر و مجموعه الفاظی با نظامی بسیار پیچیده است که آدمی برای انتقال فکر، احساس و ارتباط خود به دیگران به کار می برد. این استعداد درخشان بشری از ویژگی هایی مانند زایایی، نابجایی، دوساختی بودن، قرار دادی، اکتسابی و گسستگی بر خوردار است. زبان کارکردها یا نقش هایی مانند ایجاد ارتباط، محمل اندیشه، آفرینش ادبی و حدیث نفس را بر عهده دارد. زبان در کنارِ اندیشه، موسیقی، تخیّل و احساس به عنوان یکی از عناصِر شاعرانه در بررسی آثار ادبی از جمله رُمان و داستان مدّ نظر است. بر این اساس شیوه سخن گفتن نویسنده در داستان را زبان داستان می گوییم. در ادبیّات داستانی نفس زبان به خودی خود اهمّیّت چندانی ندارد قدرت انتقال هرچه دقیق‏تر مفاهیم، تصاویر، احساسات و عواطف به مدد زبان حائز توجّه است. یعنی زبان خود را تحمیل نمی کند. بلکه تجربه و احساسات را با خود منتقل می کند. تازگی زبان در آثار ادبی دفاع مقدّس به دلیل نو بودن این رخ داد تاریخی بسیار طبیعی به نظر می رسد. زبان در این گونه آثار به دلیل مردمی، همه قشری بودن و حضور فرهنگ‏ها و گویش‏های مختلف باعث تنوع عبارات، تعابیر و تلفیق زبان عادی و ادبی است. زبانی که آثار جنگ طلب می کند زبانی صریح است هر چند روایت پرشتاب راه را بر هر گونه تعمق می بندد امّا به دلیل موقعیّت خاص، راوی نمی‏تواند روایت را متوقّف کند. امّا شتاب روایت پابه پای شتاب رویدادها پیش می رود ساده و بی تکلّف است جملاتی کوتاه، مقطع و نثری ساده همراه با استفاده فراوان از افعال به سبک جلال آل احمد که مورد تقلید بسیاری از نویسندگان دفاع مقدّس است.در سطح نحوی زبان که همان سبک شناسی جمله‏ها می باشد جمله‏ها از نظر محور همنشینی، کوتاه یا بلند بودن جملات، شبه جمله ها، تقدّم فعل و نهاد، ساختمان فعل، کاربردهای خاص ضمیر و انواع قید بررسی شده است. در سطح آوایی یا موسیقیایی؛ بررسی موسیقی درونی اعم از سجع، جناس، تکرار اسم، فعل، صفت، اسم صوت، تخفیف تلفّظ لغات انجام شده است. در سطح لغوی زبان؛ ساختمان اسم، صفت، کاربردهای خاص صفت، ترکیب سازی با استفاده از انواع وند، طنز، کهن گرایی، کنایه، مَثَل‏ها، نُماد، شیوه‏های ورود الفاظ به عرصه ادبیّات داستانی دفاع مقدّس، محیط، واژه‏های بومی مورد بررسی قرار گرفته است. میزان گرایش و تأثیرگذاری مکاتب ادبی رئالیسم و فرمالیسم بر رُمان سفر به گرای 270 درجه و مجموعه داستان من قاتل پسرتان هستم. وتأثیر گذاری مکتب مدرنیسم بر رُمان هلال پنهان علی اصغر شیرزادی مورد نظر است.