طراحی مسجد در شهر اهواز با محوریت نقش عبادت در شکل گیری فضا

چکیده مسجد جای سجده و قرابت است، قرابت به ذاتی که خود از اوییم و بازگشتمان هم به سوی اوست. این مکان، مکانی است که تجلی گاه این قرابت است که این نزدیکی در طول تاریخ با توجه به تکامل بشر شکل های متفاوتی به خود می گیرد. در خود قرآن هیچ اشاره ای به گونه ویژه ای از ساختمان برای مسجده نشده است و این واژه به معنی هر محل یا ساختمانی است که پروردگار در آن پرستش شود و دین ساختمانی با ویژگی های خاص را بیان نکرده است. اسلام تصمیم ندارد الگوی شکل مستقیمی را درباره مسجد تحمیل کند. این از خصوصیت آزاد منشی، مسولیت بخشی و سیستم گرایی اسلام ناشی می شود. اسلام برای مسجد پلان مقطع و یا فرم خاصی را پیشنهاد نمی کند و این وظیفه را به عهده معمار مسلمان قرار می دهد تا با شناخت عبادت و فضای عبادی مسجد را در خور شان و منزلت آن بنا کند. بی شک طراحی مسجد از زمره طرح های سهل و ممتنع در معماری محسوب می شود، سهل از آن بابت که فاقد ارتباطات فضایی پیچیده است و ممتنع به دلیل آن که پاسخ گویی به زیبایی محسوس و معقول آن تعمق بسیار طلب کرده، تفحص در حوزه های گوناگون معارف و علوم را ضروری می سازد. از آنجایی که فضای مسجد با فعالیت عبادت عجین شده است، لذا این فضا باید بتواند به نحوه احسن جوابگوی این فعالیت باشد. در این پژوهش ابتدا شرایط عبادت مطرح می گردد و سپس بررسی می شود چه فضایی و با چه ویژگی های فرمی و فضایی می تواند مصداق چنین مکانی باشد. در حوزه طراحی نیز، سایتی در همجواری رود کارون اهواز در نظر گرفته شده است تا این فضا هم بتواند با بافت و محلات پیرامونی ارتباط برقرار کند و هم با محور تفریحی حاشیه رود کارون. از دیگر عوامل تاثیر گذار بر طراحی این مجموعه می توان به توجه به شرایط ویژه آب و هوایی این منطقه اشاره کرد،که در این راستا جهت ایجاد کلیتی به هم پیوسته با بهره گیری از فرم خالص مکعب و جداره های مجوف که هم پاسخی اقلیمی برای اقلیم گرم خوزستان و هم نور را در فضای داخلی توزیع می کنند استفاده شده است. از منظر فضا سازی هم سایه و روشن های ایجاد شده در داخل فضا و فرم یکپارچه و مینیمال به تهی بودن فضا و بستری برای سکوت و عبادت با حضور قلب می انجامد. مصالح و رنگ جداره های داخلی نیز به گونه ای انتخاب شده است که موجب تشویش ذهن مخاطب نشود و فقط در قسمت های خاص همچون کتیبه ها از رنگ های فیروزه ای استفاده شده است. کلمات کلیدی: مسجد، اسلام، عبادت، دین، اهواز