بازنمایی علم و دانشمند در سریال های "زمین انسان ها" و "غیر محرمانه"

چکیده مطالعات فرهنگی می خواهد با تبدیل زبانِ بیانی و آراسته ی هنر به زبان استدلالی و علمی، حقایق نهفته در پشت محصولات و متون رسانه ای را هویدا کند. حقیقت هایی که نه تنها لزوماً زیبا نیستند، بلکه ممکن است تلخ هم باشند. در دنیای رسانه ای شده، جهانِ بشری در موارد بسیاری همانی نیست که نشان داده می شود یا به نظر می رسد. مفاهیمی که به نظر مشترک و فرهنگی می آیند و ارزش تلقی می شوند، در اصل ممکن است توهّماتی باشند که در راستای منافع قدرتمندان در اجتماع و با تمهیدات پیچیده و گوناگون برای پذیرش سلطه و تسلیم فرودستان و گروه های حاشیه-ای طراحی شده اند، برای به حاشیه راندن و محروم کردنشان از داشتن قدرت و اختیار در جامعه. این تحقیق برآنست تا با رویکرد مطالعات فرهنگی، «بازنماییِ» مفاهیم «علم» و «دانشمند»، در سریال های«زمینِ انسان ها» و «غیرمحرمانه» به عنوان نمونه ای از سریال های صداوسیما در مورد علم و دانشمند، را نشان دهد. بدین منظور از نظریات هال و فوکو در بازنمایی و گفتمان، همچنین از رویکردهای جامعه شناسی ِعلم استفاده شده است. در بحث روش، بر اساس الگوی فیسک در مطالعات متون تصویری، از؛ روش نشانه شناسیِ کیت سلبی و ران کاودوری، الگوی رواییِ بارت و تحلیل ِگفتمانِ انتقادیِ فرکلاف و ون دایک در یک الگوی ترکیبی بهره گیری شده است. نتایج نشان می دهد که بازنماییِ صورت گرفته از مفاهیم علم و دانشمند منطبق با واقعیات بیرونی نبوده و همچنین دو سریال از وحدت گقتمانی برخوردار نیستند. انگاره های شکل گرفته از علم و دانشمند در این سریال ها انگاره های منفی هستند و در«زمینِ انسان ها» دانشمند بصورت فردی بازنده، منزوی، ناتوان و.. به عنوان «دیگریِ»غیرمعمول و ناهنجار، در مقابلِ«ما»ی انسان های معمولی. دانش نیز مفهومی بیهوده، ناتوان، ناتوان کننده و.. به عنوان عاملی متضاد با فردیّت افراد که باعث دیگری شدگی و زیان دانشمندان و عوام می شود، بازنمایی شده است. در «غیرمحرمانه» نیز دانشمند منزوی و به صورتی که با عوام تفاوتی نداشته و برتری ای نسبت به دیگران ندارد بازنمایی می شود و دانش نیز مفهومی خنثی و بیهوده و.. اگرچه دانشمندان در جوامع امروزی جزو نخبگان محسوب می-شوند، علی رغم اهمیت مفهوم دانش و دانشمندان در رشد و توسعه ملی، در متون رسانه ای کشور به حاشیه رانده می شوند و تصویر بازنمایی شده از علم و دانشمند تصویری نیست که به دانشمندان برای ادامه کار و به اهالی دانش برای دانشمند شدن انگیزه کافی را بدهد تا رنج کسب دانش و تلاش علمی را متحمل شوند. کلیدواژه ها: بازنمایی، تحلیل گفتمان انتقادی، نشانه شناسی، جامعه شناسی علم، فردگرایی، اگزیستانسیالیزم