بررسی برخی عوامل محیطی در حضور کریپتوگام ها (خزه ها)و نقش آنها در حفاظت از خاک سطحی در مقابل فرسایش آبی

خزه¬ها یکی از اجزای سازنده اغلب پوسته¬های بیولوژیک می¬باشند که نقشی اساسی در فرآیند¬های اکوسیستم ایفا می¬کنند. در این مطالعه که در مراتع اطراف سد طرق واقع در خراسان رضوی انجام شده، تأثیر برخی عوامل محیطی بر پراکندگی خزه¬ها در سه منطقه متفاوت از نظر شدت چرا (سبک، متوسط و سنگین) و در چهار جهت جغرافیایی، بررسی شد. سپس در هر منطقه با استقرار ترانسکت درصد پوشش خزه¬ها به شیوه نقطه¬ای بدست آمد. به منظور تعیین میزان تأثیر خزه¬ها بر حفظ رطوبت خاک، 2،4، 6 و 8 روز پس از بارندگی در منطقه چرای سبک و در دو جهت رو به شمال و رو به غرب، اقدام به نمونه¬برداری از خاک در شرایط حضور و عدم حضور گیاه خزه گردید. جهت بررسی تأثیر خزه¬ها بر فرسایش آبی، رواناب مصنوعی به مدت 30 دقیقه با دو شدت متفاوت در پلات¬ها جاری گشت. خزه¬ها تحت چهار تراکم مختلف از نظر میزان تولید رسوب بررسی شدند. همچنین جهت مطالعه میزان تأثیر این گیاهان بر فرسایش سطحی با 12بار تکرار در شرایط یکسان، از خاک سطحی زیر خزه و یک متر پایین¬تر از خزه نمونه¬برداری شد. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم¬افزار minitab نشان داد که میکروتوپوگرافی، پوشش گیاهان آوندی، شدت چرا، شیب و جهت شیب مهمترین عوامل تأثیرگذار بر پراکندگی خزه¬ها در منطقه بودند. اما درصد آهک، عمق و بافت خاک تأثیر معنی¬داری نداشتند. بیشترین درصد پوشش خزه¬ها در سایت چرای سنگین و در جهت¬های رو به شمال و رو به غرب مشاهده گردید. رطوبت خاک زیر خزه در مقایسه با خاک لخت مجاور آن در هر دو جهت شیب و در تمام اندازه¬گیری¬ها افزایش معنی¬داری داشت. تولید رسوب نیز از تراکم زیاد خزه به تراکم کم در هر دو شدت آب به طور معنی¬داری افزایش نشان داد. همچنین نتایج نشان داد که خزه¬ها قابلیت بالایی در حفظ ذرات ریز خاک مانند سیلت و رس داشته و از هدررفت آن¬ها جلوگیری می¬کنند.