آنالیز خطر لرزه خیزی با مدلسازی همزمان کمیت های تمایل لغزش و تغییرات تنش کولمب در منطقه ایران

بشر از دیر باز با پدیده های مخرب طبیعی از جمله پدیده زلزله روبرو بوده است. آگاهی از زمان و مکان وقوع زمین لرزه های شدید و پس لرزه های ناشی از آن ها جهت اعلام هشدار قبل از وقوع زمین لرزه یا پس لرزه به منظور کاهش خسارات جانی و مالی امری ضروری است. از بررسی تغییر تنش در پوسته زمین می توان در پیش بینی احتمال وقوع زلزله بهره برد. بنابراین می توان از دو کمیت تغییرات تنش کولمب و تمایل لغزش برای پیش بینی مکانی زمین لرزه ها استفاده کرد. آنالیز تغییرات تنش کولمب در بسیاری از مناطق لرزه خیز جهان بکار گرفته شده است. این مطالعات نشان می دهند که مکان و سرعت وقوع زمین لرزه های بعدی متأثر از تغییرات تنش استاتیک ناشی از زمین لرزه های تاریخی در آن منطقه است بنابراین تغییرات تنش کولمب ناشی از یک یا چند زمین لرزه می تواند باعث بروز زمین لرزه های بعدی شود. همچنین آنالیز تمایل لغزش ابزاری با ارزش جهت ارزیابی فعالیت مجدد یک گسل و برآورد خطر لرزه ای است. انجام این آنالیز راه حل مفیدی را جهت کمی سازی پتانسیل لغزش روی گسل های معلوم یا ناشناخته در یک میدان تنش معلوم یا فرضی فراهم می آورد. انجام این آنالیز هم در مورد یک گسل و هم در مجموعه ای از گسل ها قابل انجام است. با توجه به لرزه خیزی کشور ایران، مطالعه پتانسیل لغزشی در گسل های فعال این منطقه از اهمیت ویژه ای جهت تحلیل خطر لرزه ای برخوردار است. آنالیز تمایل لغزش برای شبکه ای از گسل ها، در کنار محاسبه ی تغییرات تنش کولمب به شناسایی گسل های مستعد برای زمین لرزه های بعدی کمک خواهد کرد. در این تحقیق اندرکنش تغییرات تنش کولمب مابین سیستم های گسلی در منطقه ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. پارامترهای 1280 زمین لرزه بالای 5 ریشتر رخ داده از سال 1900 تا سال 2007 در این منطقه به منظور محاسبه ی تنش کولمب از مراجع مختلف گردآوری شده اند. محاسبه تغییرات تنش کولمب روی صفحات گسلی امتدادلغز، کششی و نرمال با هندسه بهینه نشان می دهند که گسل هایی که هم جهت با هندسه بهینه اند، در اثر افزایش تنش کولمب ناشی از زمین لرزه ها مستعد گسیختگی و ایجاد زمین لرزه می باشند و به عنوان مناطق پرخطر برای زمین لرزه های بعدی به شمار می آیند. همچنین برای محاسبه تمایل لغزش گسل ها در این منطقه، گسل های فعال براساس تغییر در امتداد، به سگمنت های گسلی تجزیه و اطلاعات هندسی آن ها از منابع مختلف انتخاب شده است. در ادامه، تنش منطقه ای که بهترین انطباق را به منطقه مورد مطالعه داشته باشد، با استفاده از مشاهدات gps محاسبه و در راستای صفحات گسلی و عمود بر آن ها تجزیه، و پتانسیل لغزش برای گسل ها محاسبه گردیده است. طبق محاسبات انجام شده از بین 484 سگمنت گسلی، 332 سگمنت دارای تمایل لغزش بالای 50 درصد شناسایی شده اند. بر این اساس، گسل ها در منطقه البرز، زاگرس، شمال شرقی کشور و نواحی جنوبی مستعد گسیختگی و ایجاد زمین لرزه می باشند. با مدل سازی همزمان دو کمیت فوق، گسل های نِیبند، گوک، مروارید، نایینی، محمدآباد، پشت بادام، مشا، طالقان، آستانه، شمال البرز، خزر، قیر، لَکَر کوه، قسمت مرکزی گسل کازرون و قسمت جنوبی گسل کَرباس به عنوان گسل های پرخطر و مستعد گسیختگی شناخته شده اند.