طراحی با توجه به عناصر هندسی و مبادی سواد بصری (نمونه موردی مسجد)

معماری اسلامی یکی از مهمترین گونه‎های هنر اسلامی است که با بنای مسجد شروع شد. معماری مسجد به عنوان فضاهای عبادتگاهی مخصوص دین اسلام مهمترین نمود معماری اسلامی محسوب می‎شود. مساجد بازنمود کالبدی باورهای اعتقادی و مفاهیم اسلام هستند. معمار مسلمان همواره به منظور بیان معانی و مفاهیم اسلام در قالب ماده و کالبد از ابزار انتزاع بهره برده است. نحوه استفاده از این ابزار در دوران مختلف به شیوه های متفاوتی صورت می گرفته که معرف الگوی مساجد در هر دوره بوده است. از طرفی بیان انتزاعی و زبان تصویر همواره یکی از بهترین ابزاری بوده که با استفاده از عناصر اولیه تجسمی و ترکیب آن ها در قالب فرم ها و هندسه های مختلف امکان بیان مفاهیم را بصورت بصری فراهم می آورد. لذا استفاده از عناصر مبادی سواد بصری همواره روش کار هنرمندان انتزاعگرایی بوده که بدنبال بیان ناب احساسات و مفاهیم ذهن خود بوده اند. این پژوهش بر آن است که پاسخی به این سوال دهد که قواعد و مبادی سواد بصری چگونه می تواند در معماری به عنوان راهبرد طراحی به کار رود. در این راستا این پژوهش راهکاری برای بیان مفاهیم بنیادین مسجد با استفاده از مبادی سواد بصری و در قالب ترکیبی بصری ارائه می دهد. با استفاده از چنین روشی می توان معماری ای ایجاد کرد که در عین سادگی و با ترکیب عناصر اولیه تجسمی مفاهیم خاص خود را القا کند. چنین راهکاری جز از طریق شناخت ویژگی های عناصر تجسمی و مبادی سواد بصری امکان پذیر نیست. این شناخت با تحلیل و بررسی قواعد بصری بکار رفته در ترکیب های بصری بیان گر مفاهیم کامل خواهد شد. مفاهیم منتخب در آثار انتزاعی نیز منطبق بر مفهوم اصلی بکار رفته در مسجد خواهد بود. از آنجایی که هنر بر مبنای تفکر و جهانبینی شکل می گیرد و مبنای تفکر در هنر اسلامی توحید است، لذا به تبع آن در معماری اسلامی نیز بینشی توحیدی حاکم است و به طور کلی شکل گیری مسجد را می توان مبتنی بر مفهوم وحدت دانست. در ادامه این پژوهش با متناظر دانستن اصل توحید (وحدت در کثرت) با مفهوم بصری "تمرکز" در مبادی سواد بصری ترکیبی ارائه می شود که با استفاده از عناصر بصری بیانگر مفهوم "تمرکز" باشد. بدین ترتیب طرح اولیه مجموعه مورد طراحی نیز بر مبنای ترکیب انتزاعی "تمرکز" شکل می گیرد. در نهایت با اضافه شدن عملکرد و جزئیات معماری و پس از تغییرات اعمال شده به منظور همخوانی حجم و پلان با کاربری، طرح اولیه تبدیل به معماری با کاربری مسجد شده است.