منشاءیابی و توزیع ترکیبات pah و آلکان های نرمال همراه با ذرات معلق هوا در نیمرخ عمودی برج میلاد شهر تهران با استفاده از نسبتهای تشخیصی و مدل pmf

اطلاعات کمی از توزیع و منشاء ترکیبات pah و آلکان های نرمال همراه با ذرات تنفسی، علی رغم اهمیت شان در فهم و مدلسازی رفتار و سرنوشت ترکیبات شیمیایی در اتمسفر، در نیمرخ عمودی جو وجود دارد. بعلاوه این ترکیبات تاثیر معنی داری بر سلامتی دارند. نیمرخ عمودی غلظت، منشاء ترکیبات pah و آلکان های نرمال همراه با ذرات تنفسی و ارزیابی خطر بر سلامت ترکیبات pah در شهر تهران بررسی شد. 155 نمونه در فصول پاییز و زمستان سال 1390 در چهار طبقه ارتفاعی 10، 100، 200 و 300 متری از ذرات تنفسی نمونه برداری شد. فراوانترین ترکیبات pah دو و سه حلقه ای ها و برای آلکان های نرمال ترکیبات 16n-c و 18n-c بودند. نتایج شناسایی منشاء ترکیبات pah و آلکان های نرمال از روش های تحلیل عاملی و نسبت های تشخیصی تطابق داشته و از سوی دیگر تحلیل عاملی مکمل آنها در تعیین منشاء ترکیبات بود. نتایج آنها نشان داد که بیشترین مشارکت در انتشار ترکیبات pah و آلکان های نرمال مربوط به منابع پایروژنیک بخصوص ترافیک می باشد. با کاربرد تجزیه به عامل های ماتریس مثبت (pmf) پنج منبع برای ترکیبات pah شناسایی شد که عبارتند از گازوئیل (3/56 درصد از کل ترکیبات pah)، بنزین (5/15 درصد)، سوزاندن زی توده (13 درصد)، صنایع (2/9 درصد) ذرات با منشاء جاده ای (0/6 درصد). همچنین، چهار منبع برای ترکیبات آلکان های نرمال شناسایی شد که عبارتند از منابع پایروژنیک (65 درصد از مجموع آلکان های نرمال)، مخلوطی از سوزاندن زی توده و منابع پایروژنیک (15 درصد)، مخلوطی از منابع بیوژنیک و سوخت-های فسیلی (5/11 درصد) و منابع بیوژنیک (5/8 درصد). مشارکت جرمی منابع در هر جهت باد و وابستگی جهتی با استفاده از نتایج تحلیل pmf تخمین زده شدند. نیمرخ عمودی منابع نشان داد که عامل های بنزین و ذرات با منشاء جاده ای مربوط به ترکیبات pah و عامل مخلوطی از منابع بیوژنیک و سوخت های فسیلی مربوط به آلکان های نرمال بیشتر مربوط به منابع انتشار محلی می باشد. مقدار bappeq بالاتر از استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست بوده و نمی توان اثرات منفی مجموع ترکیبات pah را نادیده گرفت.