مطالعه ساختار و آسیب شناسی و ارائه طرح حفاظت و مرمت درب چوبی مسجد(خانقاه) شیخ عبدالصمد- نورالدین در نطنز(متعلق به قرن هشتم ه.ق)

چکیده: «مجموعه شیخ عبدالصمد» شامل مسجد ، خانقاه و آرامگاه و از جمله آثار تاریخی نطنز است که بخشی از آن مربوط به دوره دیلمی(قرن 4ه.ق) و بخش دیگر مربوط به دوره ایلخانی مغول(736-654 ه.ق) می باشد. «درب تاریخی» مسجد شیخ عبدالصمد با قدمتی بیش از 600 سال (قرن 825 ه.ق) مدخل ورودی ضلع جنوبی این مجموعه می باشد که بر اساس درودگری سنتی ایران ساخته شده و تلفیقات و الحاقات چوبی و فلزی در ساخت و تزئین آن بکار رفته است .در سطح این اثرکتیبه هایی مزین به نقوش گیاهی و تلفیق شده با خط با هنر منبت کاری اجرا شده است. این اثر گرانبها متاسفانه در طول زمان دچارآسیب های گوناگون شده است و در حال حاضر بخش زیادی از آن از انواع پوسیدگی فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی رنج می برد. پژوهش حاضر در مواجهه با مسائل و مشکلات این اثر چوبی بررسی فن شناسانه و آسیب شناسانه آنرا هدف قرار داده، تا متکی بر اصول علمی به ارائه طرح حفاظتی و مرمتی متناسب با شرایط اثر دست یابد ؛ لذا جمع آوری و تکمیل اطلاعات به طرق آزمایشگاهی ، مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی صورت پذیرفته است ،از جمله: استفاده از روش (iawa- دیفیبره الیاف) جهت گونه شناسی؛ ph سنجی جهت سنجش میزان اسیدیته چوب اثرتاریخی، ftir به منظور بررسی لایه پوشش دهنده و چسب مصرفی در اتصالات، استفاده از روش آنالیز کمی عنصری sem/edx جهت بررسی عناصر سازنده گرد و غبار وآلودگی موجود روی درب، رطوبت سنجی به روش آزمایشگاهی، سنجش مدول الاستیسیته جهت بررسی مقاومت کششی اثر، سنجش ساختار شیمیایی،(سلولز ، لیگنین، مواد استخراجی ،خاکستر) اثر و مقایسه آن با نمونه های شاهد (چوب گردو 5ساله و100 ساله) به منظورسنجش استحکام فعلیآن، همچنین بررسی نوسانات رطوبتی و دمای محیط و تاثیرات آن بر اثر تاریخی برحسب اطلاعات اداره هواشناسی سه ایستگاه هواشناسی (نطنز، ابیانه، بادرود). در نهایت، تحلیل یافته ها، نتایج زیر را بدست داده است: درب تاریخی مسجد شیخ عبدالصمد به سبب قرارگیری در شرایط نامطلوب و عدم نگهداری صحیح ، دچار آسیب های فیزیکی، شیمیایی، و بیولوژیکی شده است، که عوامل مختلف درونی (عوامل ساختاری) و بیرونی (عوامل محیطی) چون نیروهای مخرب مکانیکی، تابش مستقیم نور خورشید و بخصوص نوسانات رطوبتی و دما در منطقه در طی سالهای متمادی ، حشرات و عوامل انسانی در بروز آن دخیل بوده اند. لذا سیاست راهبردی(کوتاه مدت و بلند مدت) حفاظتی، مرمتی توصیه شده ،امر حفاظت مداخله گرانه و پیشگیرانه و همینطور برخی فرآیند های تیمار و درمان و ترمیم و باز سازی را برای این اثر ضروری می داند.