تجزیه و تحلیل رقابت پذیری از دیدگاه مدل الماس پورتر و تأثیر آن بر صادرات خدمات فنی و مهندسی

موج فزاینده توسعه خواهی و فرآیند جهانی شدن و ایجاد بازارهای جدید و نیز افزایش شدت رقابت ها، منجر به گسترش مفاهیمی مانند رقابت پذیری شده است. در این راستا، جهت ارتقای سطح رقابت پذیری صادرات خدمات فنی و مهندسی؛ شناسایی عوامل موثر بر رقابت پذیری این خدمات و اولویت بندی آنها به عنوان هدف اصلی این تحقیق انتخاب گردید. مدل مورد استفاده در این تحقیق الماس رقابت ملی پورتر است که چهار عامل اصلی آن عبارتند از: عوامل و نهاده های تولید؛ شرایط تقاضای داخلی؛ صنایع مرتبط و پشتیبان؛ و ساختار شرکت. علاوه بر این ها، دو عامل کناری دیگر شامل دولت (به عنوان عامل زیربنائی در رقابت پذیری این خدمات) و شانس یا اتفاقات پیش بینی نشده نیز در نظر گرفته شده و با استفاده از آنها قابلیت ها و ضضعف هایی که در صدور این خدمات وجود دارد مطالعه می شود. ابزار مورد استفاده در این تحقیق شامل پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده جهت تحقیقات میدانی و روش کتابخانه ای جهت تدوین مباحث تئوریک و نطری بوده است. در این چارچوب، پرسشنامه ای با استفاده از عوامل مدل الماس پورتر طراحی و میان مدیران شرکت های صادراتی خدمات فنی و مهندسی توزیع گردید، که از آن میان تعداد 48 پرسشنامه تکمیل و عودت داده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار استنباطی استفاده شده است. برای تأیید یا رد فرضیات از آزمون خی دوی تک نمونه ای و برای اولویت بندی عوامل مختلف از آزمون تحلیل واریانس فریدمن کمک گرفته شده است. نتایج حاکی از آن بود که میان عوامل مدل پورتر و صادرات خدمات فنی و مهندسی در ایران در دوره ی مورد مطالعه رابطه معنی دار وجود دارد و شواهدی مبنی بر رد این رابطه یافت نشد. مقدار آزمون ها و سطح معنی داری کمتر از 1 در صد خطا با 99 درصد اطمینان این نتایج را تأیید می کند. هر چند اطلاعات به دست آمده نشان از تأثیر زیاد عوامل پورتر بر صادرات خدمات کشور دارد، اما یافته های مطالعه حاکی از آن است که این مدل جهت بررسی صادرات خدمات دارای کاستی هایی بوده و لازم است عوامل مهم دیگری از جمله بازارهای هدف، ارتباطات فرهنگی و روابط تجارت بین الملل، در شرایط پیچیده و گسترده امروزی لحاظ شود. به علاوه پورتر شاخص های رقابتی را کم اهمیت فرض نموده است. هم چنین بر اساس نتایج به دست آمده، دولت در کشورهای در حال توسعه نقش پر رنگ تر و شاخص تری دارد.