نقش دولت بنی حفص در گسترش آموزش و نهادهای آموزشی در افریقیه (تونس)

خاندان بنی حفص از مریدان و شاگردان ابن تومرت موسس دولت موحدین به شمار می آمدند. آنها در ابتدا به عنوان والی موحدین بر تونس فرمان راندند. ولی بعدها پس از نابودی امپراتوری موحدین، دولت بنی حفص توسط ابوزکریاء اول در سال 625 ه. اعلام استقلال کرده و امور افریقیه را بدست گرفتند و برای نخستین بار تونس را به عنوان پایتخت مغرب ادنی انتخاب کردند. همزمان با زوال امپراتوری موحدین و درآستانه به قدرت رسیدن دولت بنی حفص، حمله ی مغول در شرق و روند ادامه جنگهای صلیبی در مصر و شام، باعث کندی حرکت علمی و فرهنگی و همچنین باعث رکود مراکز و نهادهای آموزشی آن دوره جهان اسلام شده بود. اما از سوی دیگر، انتخاب تونس به عنوان پایتخت دولت بنی حفص، هجوم دانشمندان و علماء مهاجر اندلسی و سایر نقاط جهان اسلام به آنجا و دیگر شهرهای افریقیه را به همراه داشت. علاوه براین، گسترش علوم و معارف اسلامی و نهادهای آموزشی و همچنین کتابخانه های غنی و دارای اهمیت و ... از دستاوردهای این انتخاب می باشد. در این دوره علوم اسلامی در تونس با بهره گیری از اندیشمندان شرق و اندلس و حمایت سلاطین بنی حفص از آنها و به پشتوانه مراکز علمی که در راس آنها جامع زیتونه و مدرسه شماعیه قرار داشت، به اوج بالندگی خود رسید. از اینرو، نهادهای علمی و آموزشی این دوره توسعه و پیشرفت چشمگیری داشتند. بگونه ای که شاید بتوان گفت یکی از عواملی که باعث توسعه ی علمی این منطقه گردید وجود پایگاههای علمی و فرهنگی متعدد بود که در زمان این خاندان مهم و بوسیله آنها تاسیس شد. برنامه ها و شیوه های آموزشی بنی حفص با تاکید بر مذهب مالکی، علوم رایج در این دوره، مراکز و نهادهای علمی- آموزشی حفصیان و نقش امرای بنی حفص در پیشرفت و توسعه ی این مراکز و همچنین عملکرد نظام وقف و تاثیر آن بر مراکز علمی این دوره از مهمترین مواردی است که در این پژوهش به صورت توصیفی و در مواضع مورد نیاز تحلیلی، بررسی شده است.