بررسی تغییرات غبار ریزشی بر سطح شهر یزد در فصول زمستان 1391 و بهار 1392 و تعیین منشأ احتمالی آن به روش آنالیز تشخیص

گرد و غبار یکی از پدیده های جوی است که آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر جای می گذارد. غبار ریزشی شامل ذرات به اندازه ی 10 میکرون و بزرگتر می باشد که از جو به سطح زمین ریزش می کند. با توجه به اینکه در اکثر مناطق خشک و نیمه خشک کشور علت اصلی آلودگی هوا گرد و غبار می باشد بنابراین بررسی تغییرات مکانی – زمانی و تعیین منشا غبار ریزشی بر سطح شهر یزد به عنوان یکی از شهرهای کویری کشور حائز اهمیت می باشد. در این تحقیق نمونه برداری در سه مرحله شامل : 1- نمونه برداری غبار ریزشی شهر با استفاده از تله ی رسوب گیر تیله ای به مدت 6 ماه در دو فصل زمستان 1391 و بهار 1392، 2- نمونه-برداری از خاک سطحی سایت هایی از دشت یزد اردکان به عنوان منشا احتمالی برون شهری غبار ریزشی و 3- نمونه برداری از خاک سطحی شهر در مجاورت ایستگاه های با وزن بالای غبار ریزشی به عنوان منشا درون شهری صورت گرفت. به منظور یافتن ردیاب برای تعیین منشا غبار ریزشی، دانه بندی نمونه ها به روش فولک، بررسی وجود رادیوایزوتوپ ها توسط شمارنده گایگر مولر و اندازه گیری عناصر سنگین با استفاده از دستگاه جذب اتمی شعله ای مدل analyticjena – 951 صورت گرفت. در نهایت 9 عنصر ردیاب بدست آمد. نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین مقدار غبار ریزشی در هر دو فصل مربوط به محدوده ی شمال غرب و کمترین مقدار مربوط به محدوده ی غرب شهر می باشد. میانگین نرخ ریزش غبار در فصل زمستان (mt km-2 month-1) 98/2 و در فصل بهار (mt km-2 month-1) 87/7 بدست آمد که این نتیجه نشان می دهد که نرخ ریزش غبار در فصل بهار بیشتر از فصل زمستان می-باشد. نتایج مقایسه میانگین نرخ ریزشی غبار با استفاده از آزمون t غیر جفتی نشان داد که اختلاف میانگین نرخ غبار ریزشی بین فصل زمستان و بهار معنی دار است ( 000/0 p value =). نتایج آنالیز تشخیص نشان داد که بیشترین سهم منابع غبار ریزشی شهر یزد مربوط به شوره زار و کلوتک و یاردانگ می باشد. قسمت عمده غبار شهر یزد دارای منشأ برون شهری و تنها در محدوده شمال غرب و جنوب شهر منشأ درون شهری شناسایی گردید.