بررسی تطبیقی مبانی فلسفی‏تربیتی و شگردهای جلوه‏گری مقوله‏های "اقتدار و آزادی" در داستان‏های فارسی و انگلیسی کودک

بحث آزادی کودک و اقتدار بزرگسال از جمله مسائل اساسی مطرح در تعلیم‏‏و‏تربیت و هم ادبیات کودک است. هدف تحقیق حاضر بررسی تطبیقی مبانی فلسفی‏تربیتی و شگردهای جلوه‏گری مقوله‏های "اقتدار و آزادی" در داستان‏های فارسی و انگلیسی کودک بوده است. برای دستیابی به این هدف، کتاب‏های داستانی‏تصویری‏ برجسته‏ فارسی و انگلیسی به دقت واکاوی شد تا شگردهای به‏کار‏رفته توسط مولفان آثار در تحقق بخشیدن به مقوله‏های "اقتدار و آزادی" تعیین شود. محقق در این پژوهش پس از بررسی‏ و تحلیل مجزای آثار فارسی و انگلیسی، نوع شگردهای یادشده و شیوه استفاده از آن‏ها را با هم مقایسه کرده است و همچنین رویکردهای فلسفی‏تربیتی مولفان به رابطه اقتدار و آزادی را تعیین نموده است. داستان‏های بررسی شده در این پژوهش 10 داستانی‏تصویری فارسی و 10 داستانی‏تصویری انگلیسی منتخب توسط چند تن از متخصصان ادبیات کودک و نوجوان بود که با روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی و روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی تحلیل شدند. تحلیل و بررسی آثار نشان می‏دهد که در هر دو گروه داستانی‏تصویری‏های فارسی و انگلیسی، به میزان زیادی از شگردها و عناصر داستانی رهایی‏بخش استفاده شده است. از میان شگردهای موجود، درونمایه‏ پنهان، پی‏رنگ باز، زاویه دید سوم شخص، چندصدایی در متن و تصویر، بهره‏گیری از شخصیت‏های پیچیده، توانمند و پویا و شخصیت‏پردازی غیرمستقیم و شگردهای غلبه‏ تصویر بر متن و تمرکززدایی، رهایی‏بخش هستند و در مقابل، درونمایه آشکار، زاویه‏ دید دانای کل و دانای کل محدود و اول شخص، تک‏صدایی در متن و تصویر، بهره‏گیری از شخصیت‏های ساده، غیرتوانمند و غیرپویا و شخصیت‏پردازی مستقیم اقتدارگرا هستند که البته میزان رهایی‏بخشی یا اقتدارگرا بودن در برخی از آن‏ها متفاوت است. از شگردهای تمرکززدایی به میزان متفاوت در تمام داستانی‏تصویری‏های فارسی و انگلیسی استفاده شده است. کشف شگردهای تک‏واژه‏نویسی، مورب‏نویسی، وارونه‏نویسی، بهره‏گیری از شکل‏ها، رنگ‏ها و فونت‏های مختلف در متن و تغییر جهت خط نوشتاری به‏عنوان شگردهایی تمرکززدا، ازجمله یافته‏های ویژه این پژوهش است. تحلیل فلسفی‏تربیتی داستان‏ها نیز نشان می‏دهد که در دو داستان از داستان‏های فارسی و سه داستان از داستان‏های انگلیسی، رویکرد مولف به رابطه‏ اقتدار و آزادی از نوع رابطه‏ "ابتدا اقتدار و سپس آزادی" است و در بقیه‏ داستان‏های فارسی و انگلیسی رابطه‏ "دیالکتیک" وجود دارد. درپایان الگوی فرایندمدار به‏عنوان الگوی مطلوب جهت تألیف و یا نقد و بررسی کتاب‏های داستانی‏تصویری با نگاهی فلسفی‏تربیتی، معرفی می‏شود.