حکایت آدم و حوا از منظر نگارگری اسلامی ( با تأکید بر قصص الانبیا )

قرآن کریم برای پیام رسانی به بشر و رسیدن به هدف اصلی خود که همانا هدایت انسان است، از راهها و ابزارهای گوناگونی بهره جسته است که یکی از این راه ها استفاده از بیان حکایات مختلف پند آموز در این کتاب آسمانی است. بیان ساده و داستانی قصص قرآن باعث شده تا این حکایات در کتب و نسخ بسیاری باز آفرینی شود و همچنین مورد توجه نگارگران مسلمان در دوره های مختلف واقع شود. یکی از قصص زیبای قرآن کریم حکایت آدم(ع) و حواست که مضامین موجود در آن از جمله سجده بردن فرشتگان برآدم(ع)، منزل گزیدن آدم و حوا در بهشت، بیرون رانده شدن آن دو از بهشت پس از خوردن میوه ممنوعه و در انتها حکایت هابیل و قابیل، فرزندان آدم (ع) توسط نگارگران کشورهای اسلامی در نسخ متعددی که مهم ترین آنها قصص الانبیاء می باشد به تصویر در آمده است. معرفی این نسخه ها و نگاره های برجای مانده از آن ها و همچنین بررسی این نگاره ها به روش توصیفی – تحلیلی می تواند راهگشایی برای نگارگر عصر ما باشد تا با شناخت عناصر و مولفه های تصویری مختلفی که نگارگران برای نشان دادن مفاهیم و مضامین مورد نظر خود از آن بهره جسته اند، به طراحی و اجرای نگاره ای برای مخاطب روز، اما بر پایه سنتهای اسلامی و ایرانی بپردازد. از این رو پژوهش حاضر نیز سعی کرده با شناخت سنت ها و عناصر نگارگری اسلامی – ایرانی به مصور سازی مضمون بیرون رانده شدن آدم(ع) و حوا از بهشت با رویکردی معاصر بپردازد. شناخت مضامین مختلفی از این حکایت که نگارگران برای مصور سازی انتخاب نموده اند وهمچنین نمادها و نشانه هایی که برای القای فرازمینی بودن و گاه قدسی بودن شخصیت های این نگاره ها مورد استفاده قرار گرفته است، نشان می دهد که نگارگران مسلمان قصد شمایل نگاری از پیامبران و مقدسین را نداشته اند و علاوه بر مصور نمودن بخشی از حکایت به صورت روایی، مفاهیم مورد نظر خود را با استفاده از نشانه هایی چون هاله مقدس، رنگی خاص و یا ترکیب بندی اثر نشان داده اند.