تولید و تجارت تریاک و تأثیر آن بر وضعیت اقتصادی-اجتماعی عصر پهلوی اول(1320-1304 ه.ش)

چکیده در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد منتشر نشده دوره پهلوی اول تلاش می شود تا تولید و تجارت تریاک در عصر پهلوی مورد ارزیابی قرار گیرد و تأثیر تولید و تجارت آن بر اقتصاد نوپای دوره پهلوی اول و همچنین تأثیرات سوء اجتماعی آن در جامعه مورد بازبینی و تعمق قرار بگیرد. تریاک طی نیمه ی نخست قرن بیستم از لحاظ ارزش در بین اقلام صادراتی رتبه دوم و در داخل نیز مصرف گسترده ای داشت. با به قدرت رسیدن رضاخان در سال 1304ه.ش. دولت برنامه نوسازی و صنعتی سازی را به تقلید از همسایه خود مصطفی کمال آتاتورک آغاز کرد بنابراین می بایست برای تأمین هزینه ها منبع درآمد داخلی در اختیار داشته باشد. امکان وضع تعرفه ی صادراتی و مالیات داخلی به تریاک این پتانسیل را داد که منبع درآمد دولت باشد. دولت برای در دست گرفتن کنترل بازار تریاک برنامه های بسیاری را به اجرا درآورد که یکی از مهم ترین این برنامه ها، "قانون انحصار دولتی تریاک" بود که در سال 1307ه.ش تصویب شد. هدف دولت این بود که کنترل تریاک از مزارع تا مصرف را در دست داشته باشد. محدودیت های خارجی منجر به کمبود مواد خام وارداتی مورد نیاز صنایع داخلی شد در نتیجه قاچاق این اقلام گسترش یافت. بنابراین نیاز دولت به پول برای اجرای برنامه نوسازی و نیاز دولت های خارجی از علل اصلی کشت تریاک در ایران بود. با وجود مشکلاتی که در داخل در زمینه ی تأمین مواد خام به وجود آمد،کشت تریاک ادامه یافت. در نتیجه اقتصاد ایران به سوی تک محصولی شدن کشاورزی و وابستگی به بازارهای خارجی پیش رفت و جامعه ایران با نتایج مخرب تولید و تجارت تریاک از جمله اعتیاد، افزایش قاچاق، دزدی و وقوع انواع بزهکاری مواجه شد. واژگان کلیدی: تریاک، اقتصاد ایران، جامعه ی ایران، تولید و تجارت، پهلوی اول