نقش ایرانیان در مبارزه با امویان و عباسیان تا سال 260 هجری قمری

ایرانیان که پس از آشنایی با اسلام و شعائر آن، ـ تعلیم، عدالت خواهی و کرامت انسانی ـ دلباخته این دین گشته بودند، با ظهور حکومت های اموی و عباسی که درست بر خلاف شعارهای اسلام رفتار می کردند، گرفتار تضاد فکری شدند. که با رجوع به سیره عملی و اندیشه نظری امام علی? و فرزندانش، در صدد حل این تضادها برآمده در این راستا و حساب خلفا و حکمرانان اموی و عباسی را از اسلام جدا ساخته و برای رهایی از ظلم ها، تبعیض های نژادی و بی عدالتی های خلفا و حکام، به مبارزه و قیام علیه آنان روی آوردند. این واکنش ها، در ابتدا به صورت خاموش و پنهان، و سپس به صورت آشکار، در قالب نهضت ها، قیام ها و شورش ها در مناطق مختلف ایران رخ نمود که با انگیزه های دینی و ملی، و یا انتقام جویی، شدت گرفت. مبارزه و نبردهای سرسختانه و پی درپی ایرانیان، تلاش سخت کوشانه داعیان علوی و عباسی، موجبات سقوط و سرنگونی حکومت بنی امیه را فراهم ساخت. پس از روی کار آمدن عباسیان، قدرت،طلبی، آنان را نیز همانند بنی امیه از مسیر اصلی منحرف ساخت تا آنجا که در مسیر ظلم و ستم، بی عدالتی و به شهادت رساندن ائمه? و فرزندان آنان- گام نهادند؛ از این رو از همان ماه های نخست حکومت عباسیان، قیام و نهضت هایی پی درپی علیه آنان در مناطق مختلف ایران و عراق شکل گرفت و موجبات ضعف و فروپاشی آنان را در بسیاری از مناطق فراهم ساخت و به ورته سقوط کشاند. این رساله در سه فصل تدوین شد. در فصل نخست به تعاریف و جغرافیای ایران آن زمان اشاره دارد و در فصل دوم به تعاملات و مبارزه ایرانیان با امویان پرداخته است و در فصل پایانی تعاملات و مبارزات ایرانیان با عباسیان مورد بحث و بررسی مفصل قرار دارد. با بحث و بررسی به عمل آمده می توان گفت که بسیاری از انگیزه ها و علل پیدایش قیام های مردم ایران علیه امویان و عباسیان و همچنین عوامل سرنگونی آنان مشترک بوده و ایرانیان در مبارزه بی امان و پی درپی، که متأثر از اندیشه های ائمه معصومین? بوده نقشی اساسی در سقوط حکومت اموی و عباسی ایفا کردند